Diplomaside kapalı kapılar
ardında, gizli kapaklı işleri tercih
etmesiyle bilinen Suudi krallığı,
geçen hafta aniden kamuoyu
önünde garip, kaprisli bir
performans sergilemeye başladı.
Krallık, iki senedir peşinde
koştuğu, lobi yaptığı Birleşmiş
Milletler Güvenlik Konseyi üyeliği
amacına ulaşır ulaşmaz, BM
Konseyi’nde yerini almayacağını
açıkladı. Arkasından, G.W.
Bush’un 20 yıllık dostu, krallığın
istihbarat şefi Prens Bandar
Bin Sultan al Suudi, artık CIA
ile eskisi kadar yakın işbirliği
yapmayacaklarını, Suudi-ABD
ilişkilerinde önemli bir değişikliğe
gitmek üzere olduklarını açıkladı.
Prens Bandar “BM’deki
tavır, BM’ye değil ABD’ye bir
mesajdır” diyor. Bandar’ın
açıklamalarından, bir önceki
istihbarat şefi El Türki’nin
Al Monitor’la yaptığı
söyleşiden, Suudi krallığının
ABD’nin öncelikle Suriye
muhalefetine gereken silah
yardımını yapmasını, Suriye’yi
bombalamaktan vazgeçerek
kimyasal silahların yok edilmesi
ve siyasi çözüm arayışı
üzerine odaklanmasını, İran’la
görüşmelere başlamasını,
ayrıca Mısır’da askeri darbeye
karşı çıkmamasını, Bahreyn’de
bekledikleri desteği vermemiş
olmasını, giderek karar
alma süreçlerinin dışında
bırakılmalarını protesto
ediyormuş.
Jeopolitikte, diplomaside
hiçbir şey göründüğü gibi
değildir, düşünmeye öncelikle
her şeyden şüphe ederek
başlamak, birkaç kat kazı
yapmak gerekir. Özellikle, söz
konusu olan bölge Ortadoğu
ise... Hele Suudi krallığı varlığını,
güvenliğini borçlu olduğu
Amerika’ya karşı tavrında
“önemli bir değişikliğe”
gitmeye hazırlandığını,
ABD’ye söylemek
yerine kamuoyu önünde
açıklıyorsa...
Bir dizi gariplik
Geçen hafta başında
Kerry ve Suudi Dışişleri
Bakanı buluştu.
Toplantıdan, bu iki
ülke arasındaki ilişkinin
değişmek üzere olduğuna
ilişkin hiçbir sinyal
çıkmadı. Suudi krallığı
BM Güvenlik Konseyi’nde yerini
almayacağını açıkladı, ama hafta
sonuna kadar hâlâ bunu BM’ye
resmen bildirmiş değildi.
Prens Bandar’ın
açıklamalarında da bazı
gariplikler var. Örneğin Mısır’da
darbeyi komutanları ABD
okullarından yetişmiş, ABD
mali yardımından beslenen bir
ordu yaptı. ABD de bu darbeyi,
darbe olarak adlandırmamakta
direndi ve eleştirilerini Müslüman
Kardeşler’in otoriter eğilimleri,
Mursi’nin beceriksizlikleri
üzerinde yoğunlaştırdı.
Bahreyn’e gelince; ABD,
ne Bahreyn yönetiminin
Şii protestoculara yönelik
şiddetli baskısını ne de Suudi
ordusunun Bahreyn’e girmesini
eleştirdi, adeta başka yöne
bakmayı seçti. Suudilerin ABD
dış politikasında karar alma
süreçlerinden dışlandığına ilişkin
yakınmaysa tam anlamıyla bir
fantezi ya da bir zamanlar bu
süreçlerin içinde olunduğuna
dair bir kuruntu.
Prens Bandar bundan sonra
ABD’den daha çok Ürdün,
Fransa gibi müttefiklerle
çalışacakmış. Fransa’nın ABD
çizgisine doğru eğilmekte
olması bir yana, bu müttefikler
konusunda Suriye rejimine karşı
en sert muhalefeti sürdüren
Türkiye’nin adının, Bandar’ın,
Türki’nin açıklamalarında,
bu açıklamaları tartışan Batı
yorumlarında geçiyor olması da
bir başka gariplik.
Suudi rejiminin bu
yakınmalarında bir gariplik
daha var. Jerusalem Post’ta
Frantzman’ın vurguladığı
gibi, insanın aklına “Suudi
krallığı, daha iki yıl önce BM
Konseyi’ne ‘sorumluk sahibi
yönetim’ nitelemesiyle önerdiği
Suriye konusunda, şimdi rejimi
devirmeye o kadar kararlıysa
neden 22 Arap ülkesini,
Müslümanların çoğunlukta
olduğu 55 ülkeyi bir araya
getirip bir şey yapmıyor? Neden,
İran’dan bu kadar yakınacağına
gidip İran’la kendisi savaşmıyor
da 1980’de İran’la savaşmaları
için Iraklılara rüşvet vermeyi,
1990’da Saddam’a karşı
ABD’yi yardıma çağırmayı
seçiyor. Suudi krallığı için
hep başkalarının mı ölmesi
gerekiyor” türünden sorular
geliyor.
Hesapta olmayan
işler
Bu çıkışıyla Suudi
rejimi aniden, kendini hiç
istemediği bir anda ışıkların
altında buldu. ABD ile
ilişkilerinin ayrıntılarından
ülkesindeki insan hakları
ihlallerine, kadınların,
göçmen işçilerin üzerindeki
teröre, radikal Müslüman
militanları yetiştiren medreselere,
Vahabi, Selefi bağlantılarına, 11
Eylül saldırısında adı geçen 15
teröristten 11’inin Suudi kökenli
olmasına, eğer Suriye’de rejim
düşerse, Ortadoğu’da oluşacak
Sunni-Selefi egemenliğine
kadar birçok konu konuşulmaya
başlandı.
Bir kez Suudiler ışık altına
gelince, Mekke ve Medine
üzerindeki kontrollerinin,
peygamber soyundan
gelmedikleri için meşru olmadığı,
buraya ABD sayesinde, halka
baskı, terör uygulayarak
oturdukları, de facto halife
gibi davranmaya çalıştıkları
gibi çoktan unutulmuş dikenli
konular gündeme girmeye
başladı. (The Asia Times, 23/10)
Bu sırada, ABD dış politika
çevrelerinden yazarlar, Suudi
krallığının ABD’ye bağımlı
olduğunu, aslında iktidarsız,
istikrarsız ve iç çatışmalar
yaşayan bir krallık olduğunu
anlatmaya başladı.
Amerikan dış politika
entelijansiyasının etkili
isimlerinden Robert Kaplan’dan
sonra, İngiltere’nin devlete
ve muhafazakâr kanada
en yakın gazetelerinden
Daily Telegraph’ın savunma
konuları editörü uzun bir Esad
eleştirisinden sonra lafı getirip,
“Beğensek de beğenmesek
de Esad’la konuşmak
zorundayız... Tatsız ama,
Esad’ın yönetiminde istikrarlı
bir Suriye, Batı’nın çıkarlarına;
Libya gibi yönetilemez, İslami
terörün geliştiği bir ülkeden daha
uygun olacaktır... Geçmişte
Esad hanedanıyla yaşadık, yine
yaşarız” sonucuna ulaşıyordu.
Telegraph’ta yazan
Coughlin’in yorumunu dikkatle
okuyunca, yazarın, öncelikle
bölgedeki istikrarsızlıktan
dolayı kaynakların, örneğin
Irak petrollerinin gerektiği gibi
kullanılamıyor olmasından kaygı
duyduğu anlaşılıyordu.
Suriye’ye yönelik rüzgârlar bu
yönde eserken, İsrail istihbarat
şefinin, Al Monitor’la yaptığı bir
söyleşide, “Ekonomik koşulları
iyileştirmek isteyen İran’ın
nükleer bir anlaşmaya varma
arzusunun samimi olduğuna”
inandığını söylemesi de
anlamlıydı.
Tüm bunları göz önüne
aldıktan sonra aklıma, aslında
bana da garip gelen sorular
geldi. Acaba, Neo-con’lara
çok yakın olan Bandar ve
Türki, Obama dış politikasını
zora sokmak için mi böyle
konuşuyor? Ya da Suudi
rejiminin bu çıkışı, ABD’nin
Rusya ile birlikte Suriye ve İran’a
yönelik sürdürdüğü diplomatik
girişimlerini, Suriye muhalefetine
yardım etmeye, İran’a baskı
yapmaya devam etmesine, hatta
olası gelişmeleri düşünerek
Suudi krallığı ile arasına mesafe
koymasına olanak sağlayacak
yönde “heç etme” çabası olabilir
mi? Sakın bu çıkış, sonunda
Suudi krallığının yüzünde
patlamasın?