Eğitim vizyonuna uygun politikalar ve faaliyetler belirlenmediği ve uygulanmadığı sürece 2023 Eğitim Vizyonu sadece bir hayaldir.

Eğitim sisteminde gerçek anlamda bir dönüşümün gerekliliğine ilişkin toplumun her kesiminde yüksek bir beklenti olduğunu söylemek yanlış olmaz. Milli Eğitim Bakanı Prof. Dr. Ziya Selçuk’un 2023 Eğitim Vizyonu ile toplumun karşısına çıkması, paylaştığı vizyon belgesi ile beklentilere ilişkin farkındalığını ortaya koyması, üç yılda yapılacak olanları listelemesi ve bu şekilde kendisini hesap verebilir bir noktaya taşıması cesur ve önemli bir adım olarak değerlendirilmelidir.
Her ne kadar akademik temelde hazırlanmaya çalışılmış olsa da 2023 Eğitim Vizyonu’nun siyasi kaygıları da içerdiği söylenebilir. Sayın Bakan’ın “yoğun bakımda olan bir eğitim sisteminin varlığına” ilişkin samimi bir tespiti bir taraftan karşımıza çıkarken, diğer taraftan açıklanan vizyonda 2002’den bu yana ulaşılan niceliksel sonuçları bir “başarı hikâyesi” olarak adlandırmak vizyonun “verilere dayalı kararlar” ilkesiyle çelişen bir durumdur.

Yerli duruş
2023 Eğitim Vizyonu’nun “yerli” duruşu olan bir eğitim felsefesi ile şekillendiği söylemi de siyasi kaygılar taşımaktadır. “Bireyi beşerlikten insanlığa tekâmül ettiren ruh” 2023 Eğitim Vizyonu’nun eğitim felsefesi olarak belirtilmektedir. “Yerli” duruşu olan bir eğitim felsefesi ile şekillendiği ifade edilse de gerek Sayın Bakan’ın “Sözün Önü”ndeki vurguları, gerekse 2023 Eğitim Vizyonu Felsefesi bölümündeki ifadeler Eğitim Vizyonu’nun eğitim felsefesinin Pragmatizme dayalı İlerlemecilik ve Yeniden Kurmacılık eğitim felsefeleri olduğunu göstermektedir. Eğitim sistemimizin geçmişte de bu eğitim felsefesine uygun yapılandırdığı iddia edilmiştir. Uygulamada ise daima realizme dayalı Esasicilik eğitim felsefesi egemen olmuştur. Ödül ve cezaya göre işleyen, ezbere dayanan, öğrencilerin satır düzeninde oturtulduğu, derslerin sınıf içine hapsedildiği, sınavların kâğıt-kalemden başka bir şey gerektirmeden yapıldığı, öğrencinin pasif, öğretmenlerin ve diğer tüm yetişkinlerin aktif olduğu bir eğitim felsefesidir Esasicilik. Hiç yabancı gelmedi değil mi? 2023 Eğitim Vizyonu Felsefesi ne diyor: “Her eğitim sistemi içinden çıktığı toplumun bir aynasıdır.”
2023 Eğitim Vizyonu’nun “eğitimde nitelik devrimini gerçekleştirmek” olarak açıklanması vizyoner bir yaklaşım olarak değerlendirilmelidir. Çünkü iyi bir vizyon ifadesinin, Bakanlığın uzun vadede ulaşmak istediği yeri ve durumu, ilerlemek istediği yönü, başarmak istediklerini gösteren canlı ve güçlü ifade olması beklenir. “Nitelik devrimi” bu anlamda ilham veren, canlı ve güçlü bir ifade olarak değerlendirilebilir. Vizyon ifadesi kadar önemli olan bir diğer nokta ise vizyonumuzu gerçekleştirecek politikalar ve faaliyetlerdir. Bir Japon atasözü der ki “Faaliyet içermeyen vizyon bir hayaldir. Vizyonsuz bir faaliyet ise bir kâbustur.”
2023 Eğitim Vizyonu’nun ana aktörünün öğretmen olduğu açıktır. “Öğretmen yetiştiren programların özgün bir yapılanmayla uygulama ağırlıklı düzenlenmesi” vizyonun öncelikli hedefleri arasında yer alıyor. Oysa ki vizyon belgesini hazırlayan ekibin, 2018 yılı içinde eğitim fakültelerinin öğretmen yetiştiren 25 programının YÖK tarafından yeniden yapılandırıldığını ve üniversitelerden gelen eleştirilere rağmen uygulamanın hemen başlatıldığını bilmemeleri mümkün değil. Henüz uygulamaya konulmuş bir çalışmayı dikkate almadan öğretmen yetiştirme programlarının tek tipleştirilmesini amaçlayan benzer bir çalışmanın gündeme taşınması üniversite özerkliği açısından kabul edilemez bir yaklaşımdır.

Pedagojik formasyon
2023 Eğitim Vizyonu’nda hizmet öncesinde öğretmen eğitimine ilişkin yer verilen bir diğer konu da sertifikaya dayalı pedagojik formasyon uygulamasıdır. Bu uygulama yıllardır öğretmenliğin meslekleşmesini ve eğitimin niteliğini olumsuz yönde etkileyen bir uygulama olup vizyonda bu uygulamanın kaldırılacağının belirtilmesi yerinde bir karardır. Bu uygulama yerine lisansüstü düzeyde, büyük bir olasılıkla uzaktan öğretim yoluyla verilecek “Öğretmenlik Mesleği Uzmanlık Programı” açılması önerisi ise problemi daha da derinleştirecektir. Meslek diploması vermek lisansüstü eğitimin evrensel yapısına ve amaçlarına uygun değildir. Öğretmenlik mesleği için diplomanın alınacağı yer eğitim fakültelerinin öğretmenlik programlarıdır.
Sınav baskısının okullar arasında eşitsizliğin oluşmasında güçlü bir etkisi olduğu söylenebilir. Sınavla öğrenci alan okulların kademeli olarak azaltılacak olması 2023 Eğitim Vizyonu’nun içerdiği az sayıda eğitim politikasından biri olarak değerlendirilebilir.
Eğitim sistemimizdeki bütün sınavların; amacı, içeriği, soru tiplerine bağlı yapısı ve sağlayacağı yarar bakımından yeniden düzenlenecek olması; akıl yürütme, eleştirel düşünme, yorumlama, tahmin etme ve benzeri zihinsel becerilerin sınanmalarının öne çıkarılması, eğitimde nitelik devrimine katkısı olan bir yaklaşım olarak değerlendirilebilir. Uluslararası öğrenci değerlendirmelerinde (PISA, TIMSS vb.) de öğrencilerin becerileri benzer yaklaşımlarla ölçülüp değerlendirilmektedir.

Öğrenci başarısını izleme
2023 Eğitim Vizyonu’ndaki eğitim politikası niteliğindeki bir diğer hedef ise yeterlik temelli değerlendirme sisteminin kurulması ve bu kapsamda erken çocukluktan lise mezuniyetine kadar öğrenci gelişimini izleme hedefidir. Bu amaçla Milli Eğitim Bakanlığı tarafından notlandırma olmaksızın, yeterlik temelli “Öğrenci Başarısını İzleme Araştırması” yapılması planlanmaktadır. “Notlandırma” olmaksızın yapılacak bir araştırmanın “Öğrenci Gelişimini İzleme Araştırması” olarak adlandırılması daha uygundur.
5 yaşın, erken çocukluk eğitiminde zorunlu eğitim kapsamına alınacak olması bir eğitim politikası olarak nitelik devrimine katkısı olacak bir yaklaşımdır. Erken çocukluk eğitiminde bu yaş grubunun bulunduğu sınıflar “ilkokul birinci sınıfa hazırlık sınıfı” olarak değerlendirilmeli, hazırbulunuşluk düzeyleri birinci sınıf için yeterli bulunan öğrencilerin ilkokula geçişi sağlanmalıdır.
Genel olarak 2023 Eğitim Vizyonu, bir dizi iyileştirme yaklaşımını içeren destekleyici bir belge olarak değerlendirilebilir. Ancak, eğitimde nitelik devrimini gerçekleştirebilecek güçlü eğitim politikalarını ve bunların gerektirdiği faaliyetleri içerdiğini söylemek oldukça güçtür. Vizyona uygun politikalar ve faaliyetler belirlenmediği ve uygulanmadığı sürece 2023 Eğitim Vizyonu sadece bir hayaldir.
Prof. Dr. Ali Ekber ŞAHİN
Hacettepe Üniversitesi Eğitim
Bilimleri Enstitüsü Müdürü