Yeni ABD Başkanı Donald Trump, Amerika’nın küreselci bir azınlık tarafından kontrol edildiğine inanan ve kendilerini Amerika’nın gerçek sahipleri olarak gören beyaz Anglosaksonların temsilcisidir. “Önce Amerika”, “Amerika’yı yeniden büyük yapacağım”, “Savaşlara son vereceğim” sloganları ile ünlü olan ve içe kapanma (izolasyon) yanlısı olarak bilinen Trump yönetiminin uygulayacağı küresel jeostrateji hakkında farklı yorumlar yapılmaktadır.
Trump yönetiminin uygulayacağı strateji hakkında güvenilir bilgiye sahip olmak için bu yönetimin açıklayacağı Trump dönemi ABD ulusal güvenlik stratejisini beklemek ve Amerikan istihbarat ağının, Pentagon’un ve diğer derin yapıların bu strateji belgesini nasıl etkileyeceğini görmek gerekir.
Trump’ın tercih ettiği içe kapanma (izolasyon) bir başka ifade ile iç cepheyi güçlendirme jeopolitik bir yöntemdir. İçe kapanma yöntemi ittifaklardan, taahhütlerden, masraflı savaşlardan uzak durmak, başka ülkelerin iç işlerine karışmamak, angajmanlardan kaçınmak, iç sorunlara yoğunlaşmak, mevcut kaynakları daha çok iç sorunları çözümlemek ve refahı geliştirmek amacı ile kullanmak anlamına gelmektedir. Küreselleşmiş dünyada mutlak içe kapanma mümkün değildir.
Trump, küresel güç mücadelesinin sürdüğü ve ABD’nin küresel liderliğinin tehlikeye girdiği süreçte yeniden başkan seçilmiştir. Küreselcilerin egemen olduğu süreçte, ABD’nin jeopolitik amacı, küresel liderliğini korumak ve kurallara dayalı düzenin kendi çıkarlarına uygun kurallarını kullanarak mevcut düzeni sürdürmekti. Bu mümkün olamaz ise ABD, küresel jeopolitikteki değişimi dikkate alarak bu düzeni kendi çıkarlarına uygun şekilde ve kendi liderliğinde yeniden düzenlemek isteyecekti.
Amerika’nın kurucu değerlerini, güvenliğini ve refahını önceleyen korumacı ekonomik sistemi ve zayıf ittifak ilişkilerini esas alan Trump’ın, Amerikan jeopolitiğinin bu amacını bütünü ile terk edemeyeceğini zaman gösterecektir. Trump yönetimi de küresel liderlik çabasından, açık denizlerin kontrolünden ve Çin’e karşı angajman ve çevreleme yöntemlerini uygulamaktan vazgeçmeyecektir.
ABD’NİN İÇ CEPHE SORUNLARI
Trump’ın arzu ettiği güçlü Amerika ancak istikrarlı iç cephe, güçlü ekonomi, üstün üretim kapasitesi ile mümkün olabilir. Oysa ABD, iç cephesi sorunlu bir ülkedir.
Zbigniew Brzezinski, 12 yıl önce yayımlanan “Stratejik Vizyon, Amerika ve Küresel Güç Buhranı” adlı kitabında; Amerika’nın biriken ve nihayetinde sürdürülemez hale gelen ulusal borçlarını, riskli finansal sistemini, giderek artan gelir eşitsizliği ile durgunlaşan sosyal hareketliliği, eskiyen ulusal altyapıyı, Amerika’nın dünya hakkında son derece cahil bir halka sahip olmasını, Amerika’nın tıkanmış ve son derece hizipçi siyasi sistemini ABD’nin iç cephe sorunları olarak yazmıştı.
Brzezinski’nin yazdıklarından sonra geçen 12 yıl içinde sorunlar büyümüş, yeni sorunlar ortaya çıkmıştır. Trump yeniden başkan seçildiğinde, ABD’nin borcu 1.326 trilyon, dış ticaret açığı 1.125 trilyon, Çin ile ticaret açığı ise 284 milyar dolardı. Aynı tarihte bu ülkede 44 milyon insan yoksulluk şartlarında, 27 milyon insan sağlık sigortası olmadan yaşarken evsizlerin sayısı ise 619 bin idi. Yine aynı tarihte Amerika’da yaşayan dolar milyoneri sayısı ise yaklaşık 24 milyon kişiydi.
Brzezinski’nin de 12 yıl önce ifade ettiği gibi ABD’de varlık ve gelir dağılımındaki adaletsizlik bu ülkenin en ciddi iç cephe sorunlarından birisini oluşturmaktadır. Statista’ya göre, 2024’ün ilk çeyreğinde, Amerikan halkının tepedeki yüzde 10’luk kesimi, toplam varlığının yaklaşık dörtte üçüne, alttaki yüzde 50’lik kesim ise toplam varlığın sadece yüzde 2 buçuğuna sahipti.
Ayrıca, Amerika’da sınır güvenliğinin yetersizliği nedeni ile artan göçler ciddi iç güvenlik sorunu oluşturmakta, ülke içinde sosyal kutuplaşma giderek artmakta, savunma harcamaları 1 trilyon dolara yaklaşmaktadır.
Yaklaşık 29 trilyon değerinde gayrisafi hasılası ile ABD hâlâ dünyanın en büyük ekonomisinin sahibidir. Ancak Statista’ya göre imalat sektörünün ABD üretimindeki payı sadece yaklaşık yüzde 10 iken dünyanın ikinci büyük ekonomisine sahip Çin’in üretiminde bu oran yüzde 30’un üstündedir. Ayrıca Amerikan sanayi üretiminin küresel üretime katkısı giderek azalmaktadır.
AVRUPA’DA TRUMP PANİĞİ
ABD’nin güçlü olması, Çin ile rekabette başarılı olmasına, Çin ile rekabette başarılı olması ise ABD’nin iç cephesinin güçlü olmasına bağlıdır. Bu gerçek, Trump’ın içe kapanma yöntemini uygulamasını zora sokabilecektir. Trump’ın işi zordur. Çünkü ABD’nin Çin ile rekabette başarılı olması için Çin’den daha fazla, daha kaliteli ve daha ucuza üretip daha geniş pazarlara ulaştırması gerekir ki bu artık hiç de kolay değildir.
Trump’ın yeniden seçilmesi ile birlikte Avrupa cephesinde panik başlamıştır. Çünkü Trump, müstakil jeopolitik kimliği ve vizyonu olmayan ve bu nedenle de jeopolitik aktör olmayı beceremeyen Avrupa’nın kendi güvenlik yapısını kurması gerektiğine inanmaktadır. Küreselci Biden yönetimi döneminde, ABD’nin dayatması ile Rusya’yı öncelikli tehdit olarak kabullenen ve bunun bedelini ödeyen Avrupalılar, Atlantik yapısının karşılıklı yeni bir sürece girmesi ile birlikte kendi güvenlik sistemini kurmak ve savunma harcamalarını artırmak zorunda kalacaktır. Trump döneminde Ukrayna savaşının ömrü kısalacaktır. NATO’nun önemi giderek azalırken AB Trump’ın ticaret savaşının hedefi olabilecektir. Kendi güvenlik yapısını kurma çabasındaki Avrupa için Türkiye’nin değeri ve önemi artacaktır.
Trump döneminde Ortadoğu’da kaos devam ederken ABD’nin destekleyeceği İsrail’in bölgesel çıkarları ile Türkiye’nin güvenlik çıkarları çatışacak; İran, İsrail’in öncelikli hedefini oluşturacaktır.
Trump’ın gayretleri ve uygulayacağı stratejik yöntem, Amerika’nın başarısının garantisi olamayacaktır. Dünyadaki ve Ortadoğu’daki kaos, yeni küresel jeopolitik dengeler kuruluncaya kadar devam edecektir.
NEJAT ESLEN
EMEKLİ TUĞGENERAL
