Rusya, Avrasya coğrafyasında giderek yalnızlaşırken ve yakın çevresinde savaşırken Brzezinski’nin yirmi altı yıl önce yazdıklarının kehanet mi, yoksa bir planın parçası mı olduğunu anlamak gerekiyor.

Ukrayna savaşı özünde Atlantik güç merkezi ile Avrasya güç merkezi arasında ve Ukrayna tampon coğrafyasında gelişen silahlı bir çatışmadır. Slavların Slavlarla çarpıştığı bu savaşta, ABD, Ukrayna ordusunu Rusya’ya karşı vekil (proxy) güç olarak kullanmayı, Rus ordusunun zafiyetlerini ortaya çıkarmayı ve onu yıpratmayı başarmıştır.

Ukrayna savaşı ile İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra ilk defa, uluslararası ilişkilerde, büyük çaplı sert gücün (askeri güç) kullanılması yeniden devreye girmiştir. Nasıl sonuçlanırsa sonuçlansın, Ukrayna savaşı, Rus tarihinde dönüm noktası olacak ve küresel jeopolitikte ve küresel güç mücadelesinde önemli etkiler yapacaktır. Bu savaşın ne zaman ve hangi şartlarda sonuçlanacağını şimdiden kesin bir şekilde ifade etmek mümkün değildir.

SATRANÇ TAHTASI

Avrasya coğrafyasında, güç merkezleri arasındaki mücadeleyi, bu mücadelenin neden olduğu çatışmaları ve potansiyel gerginliklerin nedenlerini anlayabilmek için zaman zaman Zbigniew Brzezinski’nin 1997 yılında yayımlanan Büyük Satranç Tahtası adlı kitabına göz atmakta yarar vardır.

Brzezinski, bu kitabında Ukrayna’nın demokratikleşmesini, AB ve NATO üyeliğinin gerçekleştirilmesini, Ukrayna üzerinden Rusya’nın Avrupalılaştırılmasını ve demokratikleştirilmesini savunurken Ukrayna’nın yeniden Rusya kontrolüne girmesini ise Batı için ciddi bir tehlike olarak görmüştür.  

Söz konusu kitabında Brzezinski Ukrayna’nın jeopolitik önemini şöyle ifade etmektedir: “Ukrayna, Avrupa satranç tahtasında yeni ve önemli bir bölge, jeopolitik bir pivottur. Çünkü onun bağımsız bir ülke olarak varlığı Rusya’nın transformasyonunu kolaylaştırır... Eğer Moskova, 52 milyon nüfuslu, önemli kaynaklara sahip ve Karadeniz’e çıkışı olan Ukrayna’da kontrolü yeniden sağlarsa, Rusya yeniden Avrupa’dan Asya’ya uzanan zenginlikleri elde tutan bir emperyal devlete dönüşebilir.” (Z. Brzezinski, The Grand Chessbord, s.46)

Brzezinski, bu kitabında şu önemli değerlendirmeyi de yapmaktadır: “Akılda tutulması gereken önemli husus şudur ki Rusya, Ukrayna Avrupa’da olmadan Avrupa’da olamaz; oysa Ukrayna, Rusya Avrupa’da olmadan da Avrupa’da olabilir... Ukrayna’nın Avrupa ilişkisi, Rusya için gerçekten bir dönüm noktası olacaktır... Ukrayna’nın Avrupa lehine tercihi, Rusya’yı tarihinin gelecek sayfası için, Avrupalı veya ne Avrupalı ne de Asyalı, fakat yakın çevresindeki çatışmalar içindeki yalnız Avrasyalı olmak kararı ile baş başa bırakacaktır.” (s.122)

SON SÖZ

Rusya, Avrasya coğrafyasında giderek yalnızlaşırken ve yakın çevresinde savaşırken Brzezinski’nin yirmi altı yıl önce yazdıklarının kehanet mi, yoksa bir planın parçası mı olduğunu anlamak gerekmektedir.

Bu tür derin planlara karşı dirençli olmak yaşamsal bir meseledir. Asıl mesele Rusya tarihinin bundan sonra nasıl gelişeceği ile ilgilidir.

NEJAT ESLEN

EMEKLİ TUĞGENERAL