Sonunda doğalgaz müjdesi açıklandı. İşin teknik ve ekonomik boyutları bir yana, zaten bir buluş veya bayram hediyesinden çok seçim rüşveti gibi duyuruldu. Oy devşirme amaçlı bir ihsanı şahane gibi sunuldu. Tabii uzmanlar hemen konuyu gerçek ve abartı yönünden irdeledi. Artık seçmen doğalgazın gazına gelir ekonomik zorlukları ve deprem ihmallerini unutup, vaatlerin rehavetine kapılır mı göreceğiz. Ama enerjide dışa bağımlılığı yüksek olan Türkiye için bu tür her haberin iyi bir yönü var.

FAYDA VE MALİYET 

Karadeniz’de zengin gaz rezervi olduğu biliniyordu. Ama 2024 yılına kadar 800-900 milyar metreküp rezerve ulaşılabileceği haberlerinin doğruluğunu anlamak için herhalde beklemek ve balon olup olmadığını öğrenmek gerek. Açılan kuyulardan ikisinin verimli olması önemli. Artık borularla kıyıya aktarılan gazın ülkenin kaç yıllık ihtiyacını karşılayacağının da açıklanması iyi olurdu. Ama belki bu Türkiye’nin İran, Rusya, Azerbaycan, ABD ve Katar gibi ihracatçılara karşı pazarlık gücü yüksek olsun diye konuşulmuyor.

Öte yandan ortaklıklarla da yapılsa, doğalgaz aramalarının ulusal bütçeye ve vergi mükellefine yüklediği maliyet oldukça yüksek. Bu nedenle, bundan sonraki sondajlar ve açılacak kuyular için daha iyi fizibilite çalışması yapılması önemli. Ayrıca pahalı ihalelerle gemi üstüne gemi satın aldıktan sonra boru, kordon, deniz tabanı ve akış hatları döşeme işini yine yabancı firmalara vermenin faydasını anlamak zor. Ortaklık anlaşmalarındaki ihale şartlarının ve yüksek maliyetlerin ayrıntısından ne çıkacağını ise zaman gösterecek. 

Doğalgaz keşfi Türkiye’nin dış ticaret dengesine mutlaka olumlu bir katkı olacaktır. Küçümsenmemeli ama abartılmamalı. Çünkü çeşitlenmiş üretim faaliyetleri olan bir bölgede, doğalgaz gibi bir kaynak bulunması bazı olumsuzluklar da yaratabilir. Başka ülkelerde olduğu gibi örneğin işgücü daha yüksek ücretler nedeni ile doğalgaz alanına kayarsa, geleneksel tarım duraksayabilir. Bu maliyet de hesaba katılmalıdır. Hollanda’da doğalgaz bulunduğu zaman böyle bir durumla karşılaşıldığı için “Hollanda Hastalığı”(Dutch Disease) denen bu sorun şimdi Türkiye için “Filyos Hastalığı” haline gelmemeli.

Karadeniz kıyıları, Türkiye için mevsimi kısa bir turizm ama önemli bir balıkçılık bölgesi. Özellikle Zonguldak ve civarından en taze ve leziz balıklar gelir. Bu nedenle doğalgaz çalışmalarının bu iki sektör gözetilerek titiz bir çevre ve doğa koruma bilinci ile yapılması gerekir. Zonguldak, Bartın, Filyos ve Çaycuma aynı zamanda tarla tarımı ve ormancılık bölgeleri olduğu için, doğalgazın bu faaliyetlere etkisi iyi hesaplanmalı.

Türkiye’nin isimlerini tarihi şahsiyetlerden alan dört derin sondaj ve iki sismik araştırma gemisi var. Özellikle denizle hiç ilgisi olmayan bir iki ismi taşıyan gemilere, bilim insanlarımızın ismi verilse, bilime saygı için iyi bir başlangıç olur mu?

PROF. DR. SEMA KALAYCIOĞLU