Kuvayı Milliye’nin gazetesi Yeni Adana, 21 Aralık 1918’de Adana’nın Fransızlar tarafından işgal edilmesiyle, işgale karşı direnmek ve halkı örgütlemek için ilk defa 25 Aralık 1918’de Ahmet Remzi (Yüregir) ve yedek subay Avni (Doğan) tarafından “Adana” adıyla yayın hayatına başlamıştır. Fransızlar ve onlarla birlikte hareket eden Ermeni askerlerini kınayan ve Çukurova’nın Türk olduğunu savunan “Adana” gazetesi, Fransızların rüşvet teklifine karşı yayına aynı şekilde devam edince, 3 kez yayınlanabilmiş ve Fransızların baskısıyla kapatılmıştı.
Gazetenin sahipleri ise bu defa “Yeni Adana” adını alarak yayınlarına devam etmişlerdir. Bu yayınları sırasında “Fransızlar dostumuzdur” diye yayın yapan ve Milli Mücadeleye karşı olan Fransızlara satılmış “Ferda” gazetesi tarafında yoğun bir şekilde eleştirilmişler ve sonuçta “Yeni Adana” 5 sayı yayımlanmış, 8 Ocak 1919 günü Fransızlar tarafından gazete basılarak kapatılmıştır. Avni Doğan sürgüne gönderilmiş, hakkında idam kararı verilen Ahmet Remzi Yüregir ise kadın çarşafı giyerek Adana’dan kaçabilmiştir.

Tekrar yayına başlaması
Uzun bir süre yayınına ara vermek zorunda kalan gazete, Toros’larda zor şartlar altında tekrar 25 Temmuz 1920 tarihinde yayın hayatına başlamıştır. Bu yayını sırasında vagon içerisinde şapograf yöntemi ile 9. sayıdan 13. sayı dahil yayınlanmıştır. Gazetenin baskı tekniği açısından olumlu sonuç alınamaması üzerine daha sonra milletvekili olarak uzun yıllar Meclis’te görev alacak olan Zamir Bey (Damar Arıkoğlu) hurafat, kasa ve pedal temini için Konya’ya gönderilmiştir. Konya’da Miralay Fahrettin Bey’in (Altay) yardımıyla eksikler tamamlanmıştır. Bu tarihten sonra Yeni Adana Pozantı’nın karlı buzlu soğuğunda yayınına devam etmiştir. İdarehanenin olmaması, kâğıt ve mürekkep sıkıntısı, hurafat yetersizliği gibi olumsuzlukları aşabilmek için kâğıtları buz suyu ile ıslatmak, soba isinden mürekkep yapmak gibi yöntemlere başvurulmuştur.
Toroslar’da adeta Kuvayı Milliye’nin karargâhı olmuş, gazetenin yayın kadrosu içerisinde Ferit Celal Güven gibi birçok gazeteci yer almıştı. Adana’nın kurtuluşuna kadar gazete yazarları zaman zaman çarpışmalara da katılmışlar ve sonra gelip gazetelerini çıkarmışlardı. Yazarlarından Yahya Nüzhed, daha sonraları Batı Cephesi’nde katıldığı savaşlar sırasında şehit olmuştur. Bu nedenle Yeni Adana hem şehit vermiş hem de gazi bir gazetedir. Gazete Fransızlarla yapılan antlaşmadan sonra Pozantı’daki yayınına 27 Kasım 1921’de son vermiş, 9 Aralık’tan itibaren Adana’da yayınına devam etmiştir. Yayın hayatı zorluklarla geçen ve işgalcilerle işbirliği yapan Türkçe, Ermenice, Fransızca gazetelerin yıkıcı etkisini ortadan kaldırmak için tabiri caizse “göğüs göğüse” mücadele etmiş ve Milli Mücadele’nin başarıya ulaşacağına olan inancı kuvvetlendirmeyi amaçlamıştır. Kurtuluş Savaşı boyunca 456 sayı yayımlayarak gerek Çukurova bölgesinin gerekse Türkiye’nin kurtuluşuna katkıda bulunmuştur.

Gazetenin ödülleri
1965 yılında Amerika Gazete Sahipleri Birliği Vakfı’nın Amerika ve Kanada dışında yayınlanan gazeteler için koyduğu Dünya Basın Başarı Ödülü’nün ilki Yeni Adana gazetesine verilmişti. Ödül töreninde konuşan Arjantinli gazeteci Dr. Alberto Gainza Paz şunları söylemişti: “Bu ödül bir kere daha bir gazetenin büyüklüğünün, sayfalarının sayısına ve tirajının miktarına bağlı olmadığını göstermiştir. Bir gazetenin büyük olması için bir sürü baskı makineleri koleksiyonuna değil, fakat bir ruha sahip olması gerekir.” Görüldüğü üzere Yeni Adana gazetesini bugünlere getiren ruh, özünü Çanakkale’den alan Kuvayı Milliye ruhudur. Gazetenin aldığı ödüller bununla da kalmamış 1996 yılında Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’nin “Basın Özgürlüğü Ödülünü”, 2015’te ise “Çukurova Gazeteciler Cemiyeti Özel Ödülü”nü almıştır.

Ünlü yazarları
1950-1960 yılları arasında, ünlü gazeteciler Çetin Altan ve Oktay Ekşi Yeni Adana’nın yazarlığını, Oktay Akbal ise Yeni Adana’nın temsilciliğini yapmış, yine gazeteci Necati Doğru da çocukluğunda Yeni Adana gazetesini sokaklarda sattığını ifade etmiştir. Gazete Adana basını için bir okul işlevini görmüş, birçok gazeteci yetiştirmiştir.

Dağlarca’nın ilkleri
Gazetenin kurucusu Ahmet Remzi Yüregir, Milli Mücadele döneminde, 1919 yılında Atatürk ile telgrafla yazışarak Adana Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’ni kurup başkanlığını yapmıştır. Ahmet Remzi Yüregir’in kayınbiraderi olan ve ilköğrenimini Kozan’da tamamlamış olan büyük şairimiz Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın ilk hikâyesi 1927’de, ilk şiiri ise 1928’de “Gurbette Feryat” ismiyle Yeni Adana gazetesinde yayımlanmıştır. Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın deyişi ile gazete Milli Mücadele döneminde “Güney Kurtuluş Eylemlerinin Bayrağı” olmuştur. Neredeyse kuruluş yıllarından bu yana her hafta bir gün tam sayfasını sanat, kültür ve edebiyata ayırmıştır.
Değerli okuyucular, size kısıtlı bir şekilde ifade etmeye çalıştığım Yeni Adana gazetesinin öyküsü kurucusundan günümüze, yine kurucusunun çizdiği yolda Atatürk devrimlerinden, ülkenin bağımsızlığından ve Cumhuriyetten yana hiçbir makamın tesiri altında kalmadan yayın yapan vatansever bir gazetenin öyküsüdür. O bakımdan bu asırlık çınarın bir “Milli Emanet” olarak gelecek nesillere aktarılması çok önemlidir. Yüregir ailesine 100 yıldır bu gazeteyi kurucusunun çizgisinden sapmayarak bugünlere getirdikleri için ne kadar teşekkür etsek azdır.  

AHME T ERDOĞDU
Araştırmacı/Yazar