Ortadoğu’da baş döndürücü bir diplomasi trafiği var. Doha’da ABD-Rusya-Suudi masası kuruluyor... Tahran’da İran-Rusya-Suriye... Mascat’ta Suriye-İran-Körfez... Moskova’da İran-Suriye-Körfez... Bu ülkelerin dışişleri bakanları bir orada bir burada, kâh ikili, kâh üçlü görüşmede. Türkiye’yi boşuna aramayın.
***
İran’la nükleer anlaşmanın tetiklediği bu diplomasi oyunu adeta bir “poker masası”. Asli oyuncuları ABD, Rusya, İran ve Suudi Arabistan. Suriye ile Kürtler destekçilerinin elini izlerken sandalye değiştirip diğerlerini “dikizliyor”. Eller dönüyor, kartlar alınıp açılıyor, blöfler yapılıyor. Türkiye masanın “garsonu”, “bahşişlerinin” peşinde. Blöfler arasında yok yok: “Rusya ile İran Esad’ı terk etmeye yakın”, “İran Halep’e uluslararası güç istiyor”, “Rusya Ukrayna’yı alıp Suriye’yi verecek”, “Suudiler dış maşaları radikal İslamcıların kendilerini vurmasından panikleyip çark etti”, “ABD Kürtleri sattı”...
Oyunun üst başlığı “IŞİD ve radikal İslamcılıkla savaş”, altbaşlık “Suriye için 2012’de Cenevre-1’de konulan “Esad’lı mı Esad’sız mı olacağı açık bırakılmış siyasi çözüm”. Sonunu kestirmek için tarafları iyi anlamalı.
1 - Rusya: IŞİD’le savaş için bölgesel aktörlerle sahadaki vekil güçleri, Suriye ve Irak hükümetleriyle Kürtleri içeren cephe paketi sundu. Bir Rus diplomatın deyişiyle, “Esad kendiliğinden kaybolmayacak. Başkan sorusu sadece seçimlerle çözülür. Bu paketin bütününe bağlı. Onlar da bir şeyler almak durumunda.” Rusya, İran yüzünden ABD’ye kırgın Suud’la enerji merkezli “stratejik işbirliği” oyununu kuruyor. Ama Suud’a para karşılığı “eyvallah” diyeceğini sanan yanılır. ABD’ye karşı Ukrayna kartı da var.
2 - İran: IŞİD’e karşı Irak ve Suriye’de sahada. “Yumuşak güç” olarak Körfez’in Katar ve Kuveyt’ine uzanıyor, Riyad’ı “teskin” mesajları yolluyor. Suriye ve Yemen için BM’ye öneriler sunuyor. Çerçevesi: “Ateşkes, ulusal birlik hükümetleri, etnik/mezhep haklarını garantileyen anayasal reformlar, uluslararası gözetim altında seçimler”. Suriye ve Lübnan’da elini zayıflatacak formülleri kabul etmesi hayal. Kürt kartını en iyi kullanan ülke. Barzani’yle anlaşma ile Ruhani’nin İran Kürdistanı’nı ziyareti son tezahürleri.
3 - Suud: Petrol fiyatlarını dibe vurdurarak açtığı “petrol savaşı” Yemen’le birleşip kendini vurdu. Rusya kartını açtı. Asli hedefi İran’ın etkisini zayıflatma, Suriye’yi “Arap hattına” döndürme. Esad’ı Rusya’ya sepetletme. Mısır ve Türkiyeli Sünni Cephe’si “ölü doğmuştu”. Yemen’de batağın ucu yok. Suriye’ye “demokrasi” telkinleri güldürürken, tavize zorlanan kanat.
4 - ABD: IŞİD’le savaştaki başarısızlığını İncirlik karşılığında Türkiye’ye direndiği “tampon bölge” ile telafiye çalışıyor. “Görece ılımlı İslamcılar” pazarlaması, sahadaki radikallerin “temizliğine” dayalı stratejinin risklerinin farkında. Türkiye’nin Kürt kartı da işini zorlaştırıyor. Yeni hamle için “sonsuz süre” tanımayacak, hatta “İncirlik buna değmez”e varabilir. “Başarı” hızlı gelmezse seçenekleri açık. Suriye’nin bölünmesi riskinin idaresi dahil.
***
Hal böyleyken, sahanın ateşli savaşçısı Türkiye, “canlı cenaze” Suriye politikası tümden gömülmesin diye Kürt kartıyla iki cephede savaşa girdi. İncirlik kozuyla, yap-boz’a dönmüş İslamcı gruplarıyla Halep’i fethedip işi Suriye’yi böldürme tehdidine vardırdı. Geçici Başbakan Davutoğlu’nun şubatta CNN’de Amanpour’a söylediği, “Herkes üzerine düşeni yaparsa Türkiye, Suriye’ye kara güçlerini koymaya hazır” sözü ortadayken, durumun bumeranga dönmesi işten değil.
Blöflere bakıp iş bitiyor sanmayın. ABD ve Suud esnek oyuncular. Rusya ve İran aslen satranççı. En başta Esad’a somut alternatif bulmadan bu masadan rest çıkmaz.
