Türkiye’de işsiz sayısı 11.3 milyon ve mevsim etkisinden arındırılmış geniş tanımlı işsizlik oranı yüzde 28.1. Çalışan nüfusun yüzde 48.9’u asgari ücretli. Asgari ücret 22 bin 105 TL ancak açlık sınırı da 23 bin 324 lira. Ayrıca 4 milyon emekli 14 bin 500 TL ile yaşam mücadelesinde.
Çarşı pazarda fiyat artışları durmuyor, uygulanan “sert ve acı” reçeteye karşın enflasyon hâlâ yüzde 42. Yani iğneden ipliğe tüm fiyatlar artıyor. Çoğu emekli yurttaş ucuz et almak için sabahın erken saatinde kuyruğa giriyor, akşamları ise pazarda kalan sebze ve meyveleri topluyor. Ortalama 15 bin TL’yi bulmuş kiralar nedeniyle bir yandan da barınma krizi büyüyor.
Bilanço ağır: Milyonlarca yurttaş derin bir yoksulluk içinde. Ancak Türkiye zengin ülkelerin arasına girmek üzere! Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) cuma günü açıklanan 2024 yılı büyüme ve milli gelir rakamlarına göre Türkiye 2024’te yüzde 3.2 büyüdü, kişi başı gelir ise 15 bin doları aştı.
Bu rakamlarla Avrupa’da büyüme şampiyonu olmuşuz. Kişi başına düşen gelir açısından, orta gelirli ülkeler kategorisinden yüksek gelirli ülkeler kategorisine yaklaşıyoruz.
SORUN ADİL PAYLAŞIMDA
Bu gelirle, eğer Dünya Bankası hesaplamayı değiştirmezse 10 bin dolarlık orta gelir tuzağından da kurtulmuşuz. Tabii kurdaki baskıyı görmezsek.
Tablonun karanlık yüzünde, Türkiye’nin şampiyon olduğu başka veriler de var. Örneğin gelir eşitsizliğinde, enflasyon oranında, işsizlikte de zirvelerdeyiz. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’nün (OECD) 38 üyesi arasında gelir dağılımı adaletsizliğinin en yüksek olduğu ülkeyiz.
Uygulanan acı ekonomi reçetelerinin gölgesinde, zengin daha zenginleşiyor yoksul ise daha yoksullaşıyor. Son 10 yılda en yoksul yüzde 10 ile en zengin yüzde 10 arasındaki gelir farklı 13.3 katına çıktı. En zengin yüzde 5, toplam ulusal gelirin yüzde 23’ünü alıyor. En zengin yüzde 20 ise neredeyse yarısını, yüzde 48.1’ini alıyor.
Yani ülkede üretilen toplam gelirin yarısı 17.1 milyon kişiye gidiyor. Türkiye yıllardır büyüme rekorları kırıyor ancak bu büyüme ne refah sağlıyor ne de adalet.
Hakkında soruşturma başlatılan Türk Sanayici ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD), Perspektif 2025 raporunda “büyüme yetmez adil paylaşım şart” diyor ve gelir eşitsizliğine karşı çıkıyor.
Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) Başkanı Arzu Çerkezoğlu da büyümeyi yaratan çalışanlar için adil paylaşım istiyor.
ÜLKE ZENGİN HALK YOKSUL
Türkiye’de derin yoksulluk hızla büyüyor. Prof. Dr. Seyfettin Gürsel ve meslektaşları İktisat ve Toplum Dergisi’nde “Türkiye’de Derin Yoksulluk” başlıklı ilginç bir çalışma yayımladı. Derin yoksulluk için yeni bir ölçüt tanımlamak amacıyla yola çıktıklarını ancak vahim bir fotoğrafla karşılaştıklarını söylüyor.
Veriler TÜİK Gelir ve Yaşam Koşulları 2022 yılı anketinden alınmış.
Eurostat’ın 2015’te belirlediği 13 temel ihtiyaçtan, derin yoksulluğun göstergesi olmadığını düşündükleri yedi tanesini çıkarmışlar.
Çıkarılanlar “otomobil sahipliği”, “evden uzakta bir haftalık tatil”, “kişisel kullanım için internet sahipliği”, “eskiyen mobilyaları değiştirebilmek”, “ayda en az bir kez tanıdıkları ile toplanmak”, “ücretli boş zaman faaliyetlerine katılmak” ve “kendini iyi hissetmek için bir miktar para harcama”.
Araştırmaya konu olan altı ihtiyaç ise şöyle:
- Ekonomik olarak beklenmedik harcamaları (2024 için yaklaşık 5 bin 300 TL) karşılayabilmek.
- Kira, elektrik, su, doğalgaz faturaları, kredi taksitleri ve borç ödemelerini düzenli yapabilmek.
- İki günde bir et, tavuk, balık içeren yemek yiyebilmek.
- Evi asgari ölçüde ısıtabilmek.
- Eskiyen giysilerin yerine yenisini alabilmek.
- Düzgün iki çift ayakkabıya sahip olabilmek.
Gürsel bu ihtiyaçların beşini karşılayamayan hane sayısının 2022’de 1 milyon 700 bin, bu hanelerde ikamet eden kişi sayısının da 6 milyon 971 bin olduğunu hatırlatarak şunları sıralıyor:
- Yaklaşık 7 milyon bireyin bir kısmı evini odun sobası ile ısıtabiliyor.
- Bir kısmı eskiyen giysilerin yerine semt pazarından yenilerini alabiliyor.
- Diğer 5 ihtiyacın hiçbirini karşılayamaz durumda.
Gürsel, 2022’de Türkiye’de derin yoksul sayısının tamı tamına 9 milyon 720 bin olduğunu söylüyor.
2024 rakamlarıyla bu sayının arttığını söylemek için araştırma yapmaya gerek yok sanki. Çarşı pazardaki insan kuyruklarını izlemek yeterli.
