İstanbul Kültür Sanat Vakfı’nın (İKSV) düzenlediği İstanbul Tiyatro Festivali ilk kez 1989 yılında gerçekleştirildi. Uluslararası nitelikte bir festival olarak yola koyuldu. Cumhuriyet’in 2 Mayıs 1989 tarihli sayısının son sayfasını “Tiyatro Şenliğine İlk Adım” başlığı kaplıyor. Manşetten, altı sütuna ve büyük bir fotoğrafla verilmiş festival haberi. Fotoğraf İtalyan Deneme Tiyatro Merkezi’nin sahnelediği “Gılgameş” oyunundan...
Uluslararası bir tiyatro festivali bizim için çok yeni ve farklı bir şeydi. “Tiyatronun festivali mi olurmuş! Tutmaz” dendiğini anımsıyorum. Bana da dilini bilmediğimiz, anlamadığımız bir tiyatroyu izlemek oldukça ütopik bir girişim gibi gelmişti. Bu konu sanat çevrelerinde de çokça konuşulmuştu. Haberi hazırlarken bu tartışmalar önemsenmiş olmalı ki iki spottan birinde “Yabancı dildeki oyunlarda seyirciler kulaklık takarak simültane çeviriyle oyunu izleyebilecek” cümlesi yer alıyor. Diğer spot da bilet fiyatları ile ilgili. Bilet fiyatları 5 bin, 4 bin ve 3 bin liraymış. 19 - 31 Mayıs 1989 tarihleri artasında gerçekleştirilen festivalde 5 yabancı 4 yerli tiyatro grubu 12 oyun sahnelemiş.
Festival 2000 yılına kadar aralıksız her yıl devam ediyor. Sonra bir yıl boşluk var. Acaba bir daha yapılmayacak mı endişeleri... Ekonomik kriz yılları... 2002’de festival de krizden etkilenerek biraz gecikmiş, 18 Mayıs - 4 Haziran tarihleri arasında gerçekleştirilmiş. Kriz sadece ekonomide değil sponsorluklarda da yaşandığından olsa gerek 2002 yılına kadar her yıl gerçekleştirilen festival o yıldan itibaren bienal halini almış. İki yılda bir yapılmaya başlanmış.
Yenilikçi, her zaman gelişen, yenilenen bir festival. 2002’de krize aldırmayıp ilk prodüksiyon gerçekleştirilmiş. Nâzım Hikmet’in doğumunun 100. yılında Genco Erkal’ın tasarlayıp yönettiği “Nâzım’a Armağan” sahneye konulmuş. Yıldız Kenter, Zeliha Berksoy, Zuhal Olcay, Tilbe Saran, Işıl Yenersu gibi dev isimler prodüksiyonda yer almış. 2004’ten itibaren genç yorumcuları desteklemek amacıyla “Genç Tiyatro” bölümü oluşturulmuş. 2006’da 4. Tiyatro Olimpiyatları’na ev sahipliği yapmış festival. Akdeniz Festivalleri Birliği Kadmos’un kurucularından biri olmuş. Piccolo Teatro di Milano ile birlikte “Mediterranean Project” başlatılmış. Hemen her festivalde bir yenilik, yeni bir bölüm var. Bu başarılarda 20 yıl boyunca festivalin direktörlüğünü yapan Dikmen Gürün’ün ve ondan bayrağı devralan Leman Yılmaz’ın imzaları var. 1989 yılından bu yana gerçekleştirilen 20 festivalin öyküsü İKSV tarafından bugünlerde yayımlanacak bir kitap ile belgelenmiş olacak.
20. İstanbul Tiyatro Festivali Şahika Tekand’ın yönettiği Studio Oyuncuları’nın sahnelediği, Samuel Beckett’in “Godot’yu Beklerken” ile açıldı. 3 Mayıs’ta başlayan festival 28 Mayıs’a kadar sürecek. İstanbul Tiyatro Festivali’nin zengin bir programı var. Yurtdışından 9, Türkiye’den 23 oyun, dans ve performanstan oluşan 32 gösteri ile 25 farklı mekânda gerçekleştirilecek festival. Programda yer alan 21 yerli yapımın Türkiye prömiyeri, uluslararası bir yapımın ise dünya prömiyeri gerçekleştirilecek. İstanbul’un birçok tiyatro salonu festivale ev sahipliği yapacak. Yerli projelerin 9’u, uluslararası projelerin ise 4’ü İstanbul Tiyatro Festivali’nin ortak yapımcılığında sahnelenecek. Sahnelenecek oyunların yanı sıra söyleşi, gösteri, sempozyum, sergi, ustalık sınıfı ve atölye çalışmalarından oluşan 18 yan etkinlik var. Koç Holding Enerji Grubu Şirketleri Aygaz, Opet ve Tüpraş’ın sponsorluğunda düzenlenen 20. İstanbul Tiyatro Festivali’nin Onur Ödülleri Metin Akpınar, Şahika Tekand ve Berliner Ensemble’a veriliyor.
İKSV sadece İstanbul’a, Türkiye’ye değil Dünya Tiyatrosu’na da önemli bir festival kazandırmış oldu. İstanbul Tiyatro Festivali’ni kuran ve onu büyük bir emekle sürdüren herkese teşekkür ediyorum. Nice yıllara...