Rusya her zaman uluslararası kamuoyunun ilgi alanı olmuştur. Ukrayna-Rusya savaşının başlamasıyla bu ilgi daha da artmıştır. Tarihin farklı aşamalarında bazen Rusya’ya hayranlık ve merakla bakıldı. Ancak son zamanlarda Rusya’ya tiksinti ve hatta nefretle bakılıyor. Rusya’yı ve halkı tanımak için önce, “Rus ruhu” kavramının anlamına daha yakından bakabiliriz.

Eski Sovyet coğrafyasında bu sözü duymamış kimse yoktur. İlk başta mistik ve dinsel bir karaktere sahip olsa da yavaş yavaş bu ifade felsefede, edebiyatta, sanatta, filmlerde, tiyatro oyunlarında yaygın olarak kullanılmaya başlandı. Modern ve laik terimlerle “Rus ruhu” ile günümüz Rus toplumunun zihniyeti kastedilmektedir. Literatürde terim genellikle “Rus ruhunun” benzersizliğine atıfta bulunur, “büyük Rus ruhu” veya “gizemli Rus ruhu” gibi ifadeler sıklıkla kullanılır. Bu terim genellikle Rus ulusal kimliğini tanımlamak için kullanılmıştır. Ruslar kendilerini her zaman son derece ruhani, mistik ve duygusal bir dünyanın parçası olarak görmüşlerdir. Bu yüzden birçok kaynakta bu insanlar duygusal, mantıksız, kaderci, alçakgönüllü, boyun eğmeyen, ruhani, açık, doğrudan, güçlü kolektivist karakterli olarak tanımlanır.

Ruslar, yabancıların pek anlayamadığı gizemli bir ruha sahip olduklarını iddia ediyorlar. Bu Rus ruhu, çok sayıda coğrafi faktör tarafından şekillendirilen ve etkilenen Rusya’nın geniş topraklarıyla karşılaştırılır. Rus filozof Nikolai Berdyaev “Rus ruhu” hakkında, “Rusya’nın uçsuz bucaksızlığı, sınırların yokluğu, Rus ruhunun yapısında ifadesini buluyordu. Rus ruhunun manzarası Rusya’nın manzarasına tekabül ediyor, aynı sınırsızlık, biçimsizlik, sonsuza uzanıyor” olduğunu söyler. Rus ruhunun oluşumunda sadece coğrafya değil, tüm Rus milletinin bir aynası gibi olan Rus dili de etkili olmuştur. Rus halkının karakterinin oluşumu da tarihsel olaylardan, iklimden ve belki de en çok dinden etkilenmiştir.

Rus ruhunun özel bir özelliği, acı çekme fikridir. Pek çok zor durumda Ruslar şu cümleyi tekrarlıyor: “Zor, ama başaracağız.” Ruslar, “Rus ruhu” terimi ile kendilerini diğer halklardan ayırmak ve böylece uluslararası düzeyde özel bir imaj yaratmak istemektedir. Bu terim o kadar iyi bilinmekte ve popülerdir ki Rus seyahat şirketleri bile reklamlarında yabancı turistleri “Rus ruhunu” keşfetmeye davet etmektedir.

“Rus ruhu”, Sovyetler Birliği döneminde bir durgunluk veya inkâr dönemi yaşadı, onun yerine “Sovyet insanı” ifadesinin resmi ve gayri resmi tüm söylemlerde yer alıyordu. Perestroyka ile beraber sosyalizmden kapitalizme, topluluktan bireyciliğe bir geçiş oldu ve birçok Rus araştırmacının görüşüne göre bu değişim Rus ruhunu “Öldürdü” çünkü “Can ve ruh yok oldu”.

“Rus ruhunu” anlamak için Rus klasiklerini okumalıyız. Gogol, Lermontov, Tolstoy veya Dostoyevski bu halkın özünü ayrıntılı olarak anlatanlardır. Onlara göre Ruslar Avrupalılar tarafından çok yanlış anlaşılan bir halktır.

Dr. Violeta Stratan İlbasmış - Gazeteci, Araştırmacı