Çin Devlet Konseyi üyesi ve Dışişleri Bakanı Wang Yi, kısa süre önce Ortadoğu turuna çıktı. Gezi kapsamında Suudi Arabistan, Türkiye, İran, Birleşik Arap Emirlikleri ve Umman’ı ziyaret etti. Çin basını, “ilişkileri güçlendirmek için” yapıldığını açıkladığı ziyaretlerin “enerji zengini ülkelerin yavaşça ABD’den uzaklaştıkları, Çin’e yaklaştıkları bir zamana denk geldiğini” yazdı.

Wang Yi’nin Türkiye ziyareti, aynı zamanda ABD başta olmak üzere, bazı Batı ülkelerinin yürüttüğü Çin karşıtı kampanyaya da denk geldi. Çin karşıtı güçler ve muhalefet, bu süreçte “Uygur sorunu”, “soykırım”, “kamplar”, “zorla çalıştırma” gibi ifadeleri çok sık kullandılar. Bu ifadelerle dile getirilen iddiaların arkasının ne kadar dolu olduğu, bir süre daha konuşulacak. Çin, BM yetkililerini Sincan Uygur Özerk Bölgesi’ne beklediğini açıkladı.

ASIL HEDEF İLİŞKİLER

Çin karşıtlarının sıkça dile getirdiği iddialardan biri de Çin’in aşı konusunu Türkiye’ye karşı “şantaj” olarak kullandığı. Bu iddia, iki ülkeye de haksızlık. Wang Yi’nin Ankara’daki temaslarında, geciken sürecin hızlanacağı yönünde işaretler verildi.

Çin Dışişleri Bakanlığı, “Wang Yi, Batı Asya’da Güvenlik ve İstikrarı Sağlama Girişimi Başlattı” başlıklı beş maddelik plan yayımladı. Planın başlıkları karşılıklı saygı, eşitlik, adalet, nükleer silahların yayılmasının önlenmesi, kolektif güvenlik, kalkınma ve işbirliği olarak sıralandı. Türkiye-Çin ilişkilerini baltalamak isteyen kampanyanın asıl hedefinin, Kuşak ve Yol İnisiyatifi olduğu unutulmamalı.

ÇİN-İRAN İLİŞKİLERİ

Çinli bakanın gezisinde en çok yankıyı İran’daki temasları yaptı. ABD’nin baskı ve tehditlerine rağmen enerji projeleri, boru hatları, tren yolu bağlantıları konusunda işbirliğine devam edileceği açıklandı. Taraflar, 25 yıllık ekonomik işbirliği anlaşması da imzaladı. Anlaşmaya göre Çin, İran’ın kilit enerji ve altyapı sektörlerine gelecek on yılda 600 milyar dolarlık yatırım yapacak.

Çin basınına göre “Bu anlamlı. Çünkü İran, Covid-19 salgını ve ABD yaptırımları nedeniyle darbe aldı. Ayrıca Kuşak ve Yol İnisiyatifi’nde kilit bir ülke. Çin’in en çok ham petrol ithal ettiği ülkelerden biri. İran’ın, nükleer anlaşmanın Avrupalı imzacıları İngiltere, Fransa ve Almanya’yla ilişkileri iyi olmadığından, ticaret ve yatırım için Çin’e ihtiyacı var. Çin, Ortadoğu’da kapsayıcı bir güvenlik mimarisi kurmakta. Meşru ve potansiyel olarak değerli bir role sahip. Buna, devam eden nükleer anlaşmazlıkta İran ile ABD arasındaki arabuluculuk da dahil.”

Çinli uzmanlara göre Çin’in Ortadoğu’da ekonomik kalkınma ve sürdürülebilirliği teşvik etmekte rol oynamak için meşru ve potansiyel değeri var. Ekonomik kalkınma ve istikrar birbirini tamamlıyor. 

‘KUŞAK VE YOL İNİSİYATİFİ’

Salgın ve düşük ham petrol fiyatları gibi zorluklar karşısında ve ABD’nin bölgeden çekilme politikasının da durumu ağırlaştırmasıyla birlikte Çin’in ortakları Kuşak ve Yol İnisiyatifi’yle Çin finansına kucak açtılar. Bölgesel ekonomik istikrar, bilim, teknoloji, temiz enerji, yeni altyapı geliştirme projeleri ve bağlantılarında yüksek kaliteli işbirliği yarattı.

Çin basınına göre ABD’nin bölgesel politikalarına eşlik eden kargaşaya rağmen, Çin’in “jeopolitik tutkuları” hakkındaki iddiaların masal olduğu kanıtlandı. Çin bölge için tehdit değil, bütün taraflara faydalı olacak şekilde huzurlu bir ortamı destekliyor. Türkiye-Çin ilişkilerinde de önümüzdeki dönemde en çok duyulacak kavram, Kuşak ve Yol İnisiyatifi olacak.

KAMİL ERDOĞDU

CRI TÜRK GENEL YAYIN YÖNETMENİ