Aydın ve entelektüel birikime sahip olan insan, moda ve popüler olan şeylerden kuşku duyar.

Friedrich Nietzsche’nin düşündüğü gibi, sürü zihniyetini aşmak, özgür bir ruh olmak, insan için en değerli şeylerden birisidir.

Karl Marx’ın kapitalizm eleştirisi de dikkate alınacak olursa, moda ve popüler olan şeylerden neden kuşku duyulması gerektiği daha da iyi anlaşılır. 

Yapay zekâ bu bağlamda ele alınması ve anlaşılması gereken bir konudur.

***

Yapay zekâ ile insanı özdeşleştirmek, hem yapay zekâyı hem de insanı anlamamak anlamına gelir. Yapay zekâ, geniş bir veri hafızasına, çıkarım yapma ve hesaplama yetisine sahip olmakla birlikte, bilinci, ruhu, özgür iradesi, tutkuları, duyguları ve aklı olan bir varlık değildir.

Yapay zekâ sadece, insana ait bu özelliklerin belli başlı göstergelerini yapay bir formda sergileme ve görünüşe aktarma yetisine sahiptir.

Ayrıca, yapay zekâya, diğer özellikleriyle birlikte, bu özellikleri kazandıran, insanın kendisidir. Yapay zekâ, insan tarafından nasıl programlandıysa ve koşullandırıldıysa, o şekilde hareket eder. 

Yapay zekâ bir eylemde ve seçimde bulunmaz. Yapay zekâ sadece bir davranış ve hareket sergiler. Yapay zekâ kendisine verilen komutları yerine getirir. 

İnsan her koşulda ve her zaman bir eylemde ve seçimde bulunamasa da, sık sık davranışlarının esiri olsa da, bazı koşullarda ve zamanlarda, kendi özgür iradesiyle, eylemde ve seçimde de bulunabilir. Yapay zekâ için bu kategorik bir olanaksızlıktır.

***

Öte yanda yapay zekâ, zekâyı akıldan, bilinçten, ruhtan, özgür iradeden, duygudan, tutkudan ayırmamızı sağlaması açısından önemlidir.

Ayrıca yapay zekâ, her teknoloji ürünü gibi, toplumun yararına kullanılırsa, iyi bir şeydir.

Ancak yapay zekânın çok önemli iki tehlikesi vardır.

Birincisi, yapay zekâ insan zihninde bilişsel gerilemelere yol açar. Sık sık yapay zekâya başvuran insanın bazı bilişsel yetenekleri paslanır, böyle bir insan, düşünme tembeli ve düşünme özürlü bir varlığa dönüşür. 

İkincisi, kapitalizme hizmet eden yapay zekâ, çok büyük ekonomik ve sosyal adaletsizliklere yol açar. İnsanın yapabileceği işlerin yapay zekâya devredilmesi, kitlesel boyutta işsizlikle sonuçlanır. 

Yapay zekâ, kapitalist oligarşik odaklar için bulunmaz bir nimettir. Bu odaklar bu nedenle dünyada bir yapay zekâ furyası, promosyonu, propagandası, reklam kampanyası estirmektedir. 

Çünkü insanın yapacağı işlerin yapay zekâ tarafından yapılması, uzun vadede şirketlere ve holdinglere daha fazla kâr getirecektir. Emekçi insanlara maaş ödemek, onların emeklilik ve sağlık primlerini yatırmak yerine, yapay zekâyı çalıştırmak daha kârlıdır. Bu bağlamda yapay zekâ, ucuz işgücü bile değil, bedava işgücüdür.

Bu sorunun çözümü ancak, özel sektörün veya devletin, tüm vatandaşlara, “evrensel temel gelir” olarak da bilinen, karşılıksız bir gelir sağlamasıyla olanaklıdır. Böyle bir ekonomik model de henüz uygulanamamıştır.

Bunun dışında, halkın egemenliğini yapay zekânın egemenliğine devretmeye çalışacak, kitlesel işsizliğe, ekonomik ve sosyal adaletsizliğe yol açacak siyasi partilerin, seçmenlerin tuzağa düşmemesi durumunda, seçim kazanmaları ve yapay zekânın egemenliğini sağlamaları da olanaklı değildir.

Neyse ki yapay zekâ teknolojisinin gelişmiş olduğu ülkelerin çoğunda hâlâ çok partili serbest seçimli bir düzen var.

En azından şimdilik!