Hepatit kelimesi tıbbi gibi dursa da aslında basitçe “karaciğer iltihabı” anlamına geliyor. Yani karaciğerin bir şekilde zarar görmesi, iltihaplanması durumu. Bu duruma virüsler neden olabiliyor, ama sadece virüsler değil; alkol, bazı ilaçlar, zehirli maddeler ya da vücudun kendi bağışıklık sistemi bile karaciğeri hedef alabiliyor.
Ama biz genelde “hepatit” dediğimizde aklımıza gelen, viral hepatitler. Yani virüslerin yol açtığı türler. A, B, C, D ve E olarak beş farklı tipi var. Bunların her biri farklı şekilde bulaşıyor ve farklı etkiler yaratıyor.
Örneğin Hepatit A ve E, genellikle temiz olmayan su ya da gıdalarla bulaşıyor. Bu yüzden hijyen çok önemli. Hepatit B, C ve D ise kan yoluyla ya da vücut sıvılarıyla bulaşıyor. Ortak enjektör kullanımı, korunmasız cinsel ilişki ya da steril olmayan tıbbi işlemler riskli.
Bazı hepatit türleri kısa süreli (akut) seyrederken, bazıları uzun vadeli (kronik) hale gelip karaciğer sirozu ya da karaciğer kanseri gibi ciddi sonuçlara yol açabiliyor.
KARACİĞER BU KADAR ÖNEMLİ Mİ?
Evet, gerçekten önemli. Karaciğer vücudumuzun devasa bir kimya laboratuvarı gibi çalışıyor.Yediğimiz yiyecekleri işler, toksinleri temizler, enerji depolar, kanı pıhtılaştıran maddeleri üretir, bağışıklığı destekler... Liste uzayıp gidiyor.
Dolayısıyla karaciğer iltihaplandığında, bu sistemlerin çoğu aksayabiliyor. Halsizlik, iştahsızlık, sarılık gibi belirtiler ortaya çıkabiliyor. Bu yüzden hepatit sadece bir “karaciğer sorunu” değil, tüm vücudu ilgilendiren bir durum. Karaciğeri korumak için elimizden geleni yapmalıyız ve tabiki tüm organlarımız için bu geçerli.
BESLENME BU İŞİN NERESİNDE?
Aslında tam da merkezinde. Özellikle hepatit geçiren ya da kronik karaciğer hastalığı olan biri için beslenme, iyileşme sürecinde en güçlü desteklerden biri.
Peki nelere dikkat edilmeli?
- Karaciğeri yormayacak şekilde dengeli beslenmek önemli. Çok yağlı, çok şekerli, aşırı işlenmiş gıdalar karaciğeri daha fazla zorlayabiliyor. Etiket okuyun. Beslenmenizdeki şekeri yapabiliyorsanız kaldırın veya sıfıra yakın olması için çabalayın.
- Protein alımı da önemli ama kaynağına dikkat edilmeli. Kırmızı etin aşırısından kaçınmak, balık, baklagil, yumurta gibi daha hafif kaynaklara yönelmek iyi bir tercih.
- Alkol kesinlikle önerilmiyor. Zaten karaciğeri yoruyor, bir de iltihaplıyken iyice zarar veriyor.
- Bol su içmek, antioksidan açısından zengin sebze-meyveleri tüketmek, lifli gıdaları tercih etmek genel anlamda faydalı.
Ve eğer konu Hepatit A ya da E ise, yani gıdalarla bulaşan türlerdense, o zaman işin içine temizlik ve hijyen de giriyor. Yani elleri yıkamak, sebzeleri iyice yıkamak, kaynağı belli olmayan suyu içmemek gibi basit ama etkili önlemler büyük fark yaratıyor.
TÜRKİYE’DE DURUM NASIL?
Türkiye, hepatit B açısından “orta riskli” ülkelerden biri. Verilere göre, her 100 kişiden yaklaşık 4-5’i hepatit B taşıyıcısı. Hepatit C biraz daha nadir, yüzde 0.5’in altında.
Hepatit A ise geçmişte çocukluk çağında çok yaygındı ama son yıllarda aşılama sayesinde belirgin şekilde azaldı.
Neyse ki hepatit A ve B’ye karşı aşı var ve bu aşılar Türkiye’de rutin aşılama programına dâhil edildi. Çocuklar artık bu aşıları küçük yaşta alıyor ve böylece büyük oranda korunuyor.
PEKİ BİZ NE YAPABİLİRİZ?
Hastalıklarla mücadelede her zaman olduğu gibi en büyük güç: önlem almak. Hepatit için de birkaç basit ama etkili adım var:
- Aşı olun: Özellikle hepatit A ve B için aşı koruyuculuğu çok yüksek.
- Temiz gıdalar tüketin, özellikle çiğ yiyecekleri iyice yıkayın, kaynağı bilinmeyen su içmeyin.
- Elleri yıkamayı ihmal etmeyin: Özellikle tuvalet sonrası, yemek öncesi. Ve tabi işiniz yemek ise yani mutfakta çalışıyorsanız binlerce kişinin sağlığını riske atabilirsiniz. Daha da dikkatli olmalısınız.
- Kan yoluyla bulaşan hepatitler için; diş tedavisi, dövme, piercing gibi işlemlerde steril koşullara dikkat edin.
- Alkolü bırakın ya da azaltın, karaciğer zaten yeterince meşgul.
Hepatit, hakkında çok şey duyduğumuz ama çoğu zaman tam olarak ne olduğunu bilmediğimiz bir konu. Ama aslında korunması da, yönetilmesi de mümkün.
Beslenme, hijyen ve aşı gibi basit ama etkili adımlarla karaciğerimizi koruyabiliriz.
Unutma, karaciğerin sağlığı vücudunun sağlığı demek.
