Hayat Yaşadığımız Şey midir?

\n

İsviçre’de, lisede klasik diller öğreten ve sıradan renksiz bir hayatı olan boşanmış, çocuksuz R. Gregorius, karşılaştığı gizemli bir kadının ağzından dökülen Portugues sözcüğünün müziğine kapılır. Hemen o gün, ders verdiği sınıfı bırakıp okuldan çıkar, kentte dolaşmaya koyulur. Bir sahafta bulduğu eski bir Portekizce kitaptaki bilgece, dokunaklı sözlerden çok etkilenir. “Hayat yaşadığımız şey değildir; yaşadığımızı hayal ettiğimiz şeydir” diyen, yazarı “Sözlerin Kuyumcusu Amadeu Prado”nun aşk, yalnızlık, zaman, baba-oğul ilişkisi, hayat ve ölümle ilgili görüşlerinin yer aldığı kitap, hayatını değiştirme arzusu uyandırır içinde. Kimsenin tanımadığı bu yazarın izini sürmek üzere bir gece treniyle Lizbon’a hareket eder. Roman da vaat dolu bir ad kazanır. Lizbon’a Gece Treni. \n

Gregorius, Lizbon’da bir otele yerleşir, bir yandan Portekizceyi sökmeye çalışarak Prado’nun yıllar önce bastırılmış kitabını okurken bir yandan da onu tanıyan insanlarla iletişim kurmaya çalışır. Rahip olan öğretmeniyle, dostlarıyla, Salazar diktatörlüğüne direnen yoldaşlarıyla, kız kardeşleri ve hayatına girmiş kadınlarla roman boyunca ve aralıklarla Prado’yu konuşur. Portre oluşmaya başladıkça Gregorius da bir başkasına dönüşmenin çekiciliğine kapılacak ve Prado’yla içsel bir yolculuğa çıkacaktır. \n

Prado’nun kitabının hikâyeye girmesiyle birlikte, o kitaptan romana aktarılan ve italikle ayrılan bölümler temel anlatıyla iç içe akmaya başlıyor. Metnin bütününe yedirilmiş bu felsefi girdilerle, Prado’nun ağzından, pek çok insanın düşünmeden, görmeden, hissetmeden geçip gittiği insani zaaf, çaresizlik ve olgular sorgulanıyor. Yazılardaki anlam derinliği ise Gregorius’u ve dolayısıyla okuru kendine ve kabullerine dair kuşkulara ve yaşadıklarını sorgulamaya götürüyor. \n

***\n

Yargıç babasının isteğiyle doktorluğu seçen Prado, aristokrat bir ailede büyümüş, özgür ruhlu, romantik biri. Dilin gerçeğini aramanın peşinde ve yazmak en büyük tutkusu. Ateist, materyalist. Kalbi tekleyen ve muayenehanesinin kapısına yığılan Salazar’ın insan kasabı Mendes’i hayata döndürüyor. İtibarı zedeleniyor bu yüzden. Denemelerinden birinde doktorluğunu sorguluyor. Kefaretini ödemek için de direniş örgütüne giriyor. \n

Prado’nun genç yaşta, beklenmedik ölümünden sonra yazılarını kız kardeşi kitaplaştırmış. Gregorius, Prado’nun müze gibi korunmuş evinde bu yaşlı kız kardeşle konuşuyor, kitaba alınmamış yazılarını okuyor. Huzurevindeki eski örgüt arkadaşı, işkence mağduru piyanisti dinliyor. Sevdiği kadınlara ulaşıyor. Prado’nun hüzünlü ama diri hikâyesi böyle, adım adım oluşuyor. \n

Yargıç baba, faşizme karşı savaşan örgütün belleği olan, genç ve güzel bir kadın ve daha başka kişilerle genişliyor ilişkiler ağı. Pascal Mercier, Amadeu Prado’nun kişiliğinde dilin gücünü ve insanın baskı, direnç ve bağlanmalarla süren evrensel mücadelesini yüceltiyor. Gregorius ise Prado’yo dönüşmenin hem ağırlığını hem hafifliğini yaşıyor. Bir insanın gerçeğini keşfetme çabası onu kendi gerçeğiyle yüzleşmeye zorlarken özgürleşme ve yaşamını değiştirme cesareti de veriyor. Mercier, insanın var oluş bilincini besleyen çok katmanlı, zengin bir romana imza atmış. Deneyimsiz okuru zorlayabilecek düzeyde bir eserin bütün dünyada çok okunması insanların artık çerden çöpten kitaplardan bıktığına mı işaret acaba? \n

***\n

Lizbon’a Gece Treni / Pascal Mercier\n

Kırmızı Kedi Yay. / 2012 \n

Çev: İlknur Özdemir