Maden işyerlerinin yeraltı işlerinde çalışanların emekli aylığına hak kazanmalarına ilişkin düzenlemeler sosyal güvenlik yasalarında yer almakla birlikte, maden kazalarında ölen işçilerin hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanması hususunda ilki 2014 yılında 6552, diğeri 2015 yılında 6645 sayılı kanunlarla 5510 sayılı kanuna eklenen geçici 59. ve 66. maddelerle yapılan iki özel düzenleme bulunmaktaydı.

16/11/2022 tarihli ve 7421 sayılı kanunla 5510 sayılı kanunun geçici 59. ve 66. maddeleri yürürlükten kaldırılarak kanuna ek 23. madde eklenmiş. Maden kazalarında ölen sigortalılarla ilgili olarak yürürlükten kaldırılan; 5510/Geçici 59. maddesi; “13/5/2014 tarihi ile 28/10/2014 (dahil) tarihleri arasında maden ocaklarının yeraltı işlerinde meydana gelen iş kazası sonucunda ölen sigortalının; kuruma olan her türlü borçları terkin edilir ve hak sahiplerine 32’nci maddenin ikinci fıkrasının (a) bendinde öngörülen şartlar aranmaksızın bu kanun hükümlerine göre aylık bağlanır...”

5510/Geçici 66. maddesi: “10/6/2003 (dahil) tarihi ile 13/5/2014 tarihi arasında kömür ve linyit madenlerinin yeraltı işlerinde meydana gelen iş kazası sonucunda ölen sigortalının; genel sağlık sigortası primi dahil kendi sigortalılığı nedeniyle prim ve prime ilişkin her türlü borçları terkin edilir ve ölüm tarihinde sigortalıya ilişkin şartlar aranmaksızın hak sahiplerine aylık bağlanır...”

Hükmünü amirdi.

Maden kazalarında ölen sigortalılarla ilgili olarak 5510 sayılı kanunun 26/11/2022 tarihinde yürürlüğe giren ek 23. maddesinde yapılan düzenlemede;

-Kömür ve linyit madenlerinin yeraltı işlerinde meydana gelen iş kazası sonucunda ölen sigortalının; genel sağlık sigortası primi dahil kendi sigortalılığı nedeniyle prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının terkin edileceği ve ölüm tarihinde ölen sigortalıya ilişkin koşullar aranmaksızın hak sahiplerine aylık bağlanacağı,

-Ölen sigortalının eksik primlerinin Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca Sosyal Güvenlik Kurumu’na ödeneceği,

-Ölüm gelir/aylıklarının hesaplanmasında ve hak sahiplerine paylaştırılmasında ölüm tarihinde yürürlükte bulunan kanun hükümlerinin esas alınacağı,

-Ölen sigortalının ana/babasına ölüm gelir/aylığı bağlanmasında, artan hisse koşulunun aranacağı (65 yaşın üstünde olan ana ve babalar için bu koşul aranmıyor) ancak, diğer koşullar olan; ana ve babanın her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirinin asgari ücretin net tutarından daha az olması ve diğer çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere gelir ve/ veya aylık bağlanmamış olmasının aranmayacağı,

-Maddenin yürürlük tarihi olan 26/11/2022 tarihinden önce meydana gelen iş kazası sonucu ölen sigortalıların hak sahiplerinin bu madde kapsamında ölüm gelir/aylığı talebinde bulunmaları halinde, gelir/ aylıkların, işyerinin özel olması halinde 26/11/2022 tarihini takip eden aybaşı olan 1/12/2022, kamu işyeri olması halinde ise 15/12/2022 tarihinden başlatılacağı ve geriye dönük ölüm gelir/aylığı ödenmeyeceği,

-Ölen sigortalının eş ve çocuklarından birisi, eş ve çocuğu yok ise kardeşlerinden birisi olmak üzere toplam bir kişiye ilgili mevzuatta aranan şartlara tabi olmaksızın kamuda sürekli işçi kadrosunda istihdam hakkı verileceği,

Öngörülmüş.

26/11/2022 tarihinden önce kömür ve linyit maden yeraltı işlerinde meydana gelen kazalar sonucu ölen sigortalıların hak sahiplerine, bu kazaların iş kazası sayılması nedeniyle iş kazası ve meslek hastalığı sigortasından ölüm geliri bağlandı. Ancak, bunlardan 5510 sayılı kanunun geçici 59. ve geçici 66. maddeleri kapsamına giremeyenlere, ölen madencinin 5 yıldan beri sigortalı olup en az 900 prim gün sayısının bulunmaması nedeniyle bugüne kadar ölüm sigortasından ölüm aylığı bağlanamadı. 5510 sayılı kanunun ek 23. maddesinde yapılan bu düzenleme ile 26/11/2022 tarihine kadar kömür ve linyit maden yeraltı işlerinde meydana gelen kazalar sonucu ölen sigortalıların ölüm aylığı bağlanamayan hak sahiplerine, hak sahipliği koşullarını yerine getirmeleri ve talepte bulunmaları halinde, 2022/Aralık dönemi itibarıyla ölüm aylığı bağlanabilecek. Yine madde kapsamında, hak sahibi ana ve babalara aylık bağlanmasında artan hisse koşulu dışında diğer şartlar aranmayacak. Ayrıca, eş ve çocuklardan birine, bunların bulunmaması halinde kardeşlerden birine kamuda sürekli işçi kadrosunda istihdam hakkı sağlanacak.