Bugün Brezilya’da seçim var. Eski yüzbaşı Jair Bolsonaro’nun, 4 yıllık fırtınalı, kamplaştırdığı, aşırı ölçüde kutuplaştırdığı, siyasi şiddetin hâkim olduğu adeta kanlı bıçaklı hale getirdiği ülkede seçimi kaybetme olasılığının fazla olduğu görülüyor. Eski Başkan Lula, anketlerde 13 puan önde, ama Bolsonaro’cular anketlere inanmıyor. “Brezilya ibne olmayacak” sözlerini bile kampanyası için kullanacak kadar aşırı sağda ve erkek egemenliğini alabildiğine tırmandırma eğiliminde.
Brezilya’yı yıllarca yöneten askeri cunta dönemine özlem duyan ve hükümetinde çok sayıda asker emeklisi barındıran Bolsonaro, Trump’ın ikizi gibi. Hem kendisi hem taraftarları, tıpkı Trump gibi, aslında seçimleri kazanacak durumda olduklarını, anketçilerin solcu olduğunu (ne kadar tanıdık!), devlet memurlarının kendi lehine olan sonuçları değiştireceğini, seçim sistemine güvenilemeyeceğini ve seçim sonuçlarını tanımamak gerektiğini söylüyor. Yüzde 20 gibi çok sadık bir oy tabanı var, yani kaybetse de ayakta kalacak deniyor (tıpkı biz!).
‘BOLSONARİSTALAR’ REJİMİ
Bolsonaro, yargı-adalet sistemini epey hırpaladı ama tam yıkamadı. Mesela yargı, pandemi rüşveti aldığı için en yakın adamlarından bir senatörü tutukladı. Tüm çocukları siyasette etkin olduğu için “Bolsonaristalar” diye anılıyorlar (biz de özgün bir kavram icat etmeliyiz!).
Türkiye ile benzerlikler çok fazla.
Brezilyadaki şu saptamayı paylaşayım: “Tehdit, saldırı ve sahte haberler gibi tanıdık taktikler” gündemde ve bunları parti liderlerine karşı kullanıyor. Otoriter eğilimli popülist liderlerde olduğu gibi Bolsonaro’cuların politikası da yüzsüzce yalan söylemek. Bu yöntemleri seçmenleri için adeta “bir sadakat testi işlevi” görüyor. Yalan olsa bile, doğru olmasa bile inanacaksın ve destekleyeceksin. Türkiye’de de iktidar bu atmosfere girdi!
KAZANIRLARSA RADİKALLEŞME ARTIYOR
Siyasi otoriteler şu saptamayı yapıyor: Otoriter eğilimli tüm liderler, seçimleri kazandıktan sonra, çok daha radikal antidemokrat kararlar alıyor.
Ülkemizde de AKP lideri, kazandığı seçimlerden sonra daha da otoriterleşmedi mi, yasaları keyfince uygulamadı mı, şimdi de seçimlere giderken yarın daha fazla sansür getirecek yasayı Meclis’e sunmuyor mu? Bolsonaro’nun dış güçleri ve kuruluşları “şeytanlaştırma” ve dışarısı ile gerilimi artırma taktiği de ülkemizde işlemiyor mu?
Sivillerin silahlanması için bütün yasaları birkaç kez kolaylaştırdı. Otomatik silah bile satın almak mümkün. Silahlanma, siyasi kampanyanın bir parçası. Silahlanmanın siyasi lideri ise kongre üyesi olan oğlu.
İKTİDARI VERMEZ Mİ?
Bolsonaro’nun seçimleri kaybederse ülkeyi uçuruma itme olasılığı da tartışılıyor: “Bolsonaro, siyasi idolü eski ABD Başkanı Donald Trump’ı kopya edebilir, Brezilya 6 Ocak’ı yaratmaya çalışarak demokratik bir geçişi engellemeye, kargaşa kışkırtmaya çalışabilir. En kötü durumda, destekçileri siyasi şiddete başvurabilir ve silahlı kuvvetleri iktidara el koymaya teşvik edebilir”. Şu öneriyi bile yaptılar: “Silahlı kuvvetler seçimleri denetlesin!”
Brezilyalı bir akademisyen diyor ki: “2 Ekim’de işler yine de ters gidebilir. Bugün Brezilya’da var olan aşırı kutuplaşmış ortamda, küçük olaylar bile önemli istikrarsızlığa yol açabilir. Sözde arızalı oylama makineleri, sonuçların açıklanmasındaki gecikme veya seçim gününde yaşanan bir şiddet olayı üzerine sahte videolar, demokratik sürece müdahale ortamı yaratabilir.”
Ülkede oylama elektronik yapılıyor.
İsveç ve İtalya’da “aşırı sağ” iktidara geldi. Dünyada otoriterleşme eğilimi var. Ama Brezilya sanırım sırasını savacak bu seçimlerde. Çünkü başarısız oldu. Türkiye’deki “aşırı sağ” diyebileceğimiz otoriter bir çizgiye giren iktidar da ülkede yarattığı büyük yıkım nedeniyle Brezilya’yı izleyecek bir sürece girdi.
Ama bizde iktidar değişimi, Brezilya’daki gibi “kolay” geçmeyebilir...
Nedeni, tüm erklerin tek elde toplanmış olması.
