Suriye’de Hayat Tahrir el-Şam (HTŞ) liderliğindeki yeni rejimin, "hoşgörü" ve "eşitlik" vaatlerinin ardındaki karanlığın açığa çıkması uzun sürmedi.
HTŞ’nin, Suriye yönetimini ele geçirdikten sonra farklı inanç ve etnik kökene sahip insanların barış içinde yaşayacakları ve insan haklarına saygı duyulacağı yönünde verdikleri mesajlara inanan ve silah bırakma çağrısına uyan ilk ve belki de tek grup Nusayriler olmuştu. Kürtler silahlarını teslim etmiş miydi? Hayır. Dürzüler teslim etmiş miydi? Hayır… Nusayriler etti ve bu da onlarla ilgili en trajik ironiyi teşkil ediyor…
Söz konusu teslimiyetin ardından Suriye’de mezhepçi şiddet tekrar alevlendi; Lazkiye ve çevresindeki Alevi yerleşim yerleri yağmalandı, kadın, çocuk demeden insanlar katledildi. HTŞ’nin ulusal güvenlik gücü olarak adlandırdığı cihatçı tayfalar, temelinde ürkütücü bir mezhepçiliğin yattığı bu şiddeti (8 Aralık’tan beri) soğukkanlılıkla yürüttü, yürütüyor.
Son günlerde ise olayların boyutu değişti. Artık insanları öldürüp cesetlerini yol kenarlarına atıyorlar. Ardı ardına gelen infaz görüntüleri kan donduruyor…
Öyle ki; Esad karşıtı muhaliflerin kurduğu Suriye İnsan Hakları Gözlemevi’ne göre bile; sadece geçen hafta Perşembe-Cuma günleri düzenlenen saldırılarda yüzlerce Alevi sivil HTŞ güçleri tarafından katledildi… Bugün bu rakamın iki bine dayandığı söyleniyor…
Bölgedeki şiddetin sadece Alevilere değil, aynı zamanda Hristiyanlara da yönelmesi, yeni yönetim zihniyetinin, etnik ve dini azınlıklara karşı beslediği genel düşmanlık helinin göstergesi.
HTŞ’nin Suriye'de "Esad rejimi artıklarını temizleme" kılıfıyla yürüttüğü operasyonlar ve devamında işlenen suçlar, aslında katliam ve zulmün yeni adresi; şiddeti tetikliyor, körüklüyor ve toplu katliamlara yol açıyor. HTŞ güçlerinin, keyfi infazlar ve işkencelerle dolu bu süreci, sadece geçmişle hesaplaşmak olarak sunması, inandırıcılıktan uzak. 8 Aralık'tan itibaren yaşananlar, anlatılanlar, ortaya çıkan görüntüler, bu zulmün sadece askeri veya siyasi bir temizlik olmadığını, aynı zamanda ve esas olarak derin mezhepsel nefret ve ayrımcılığı, ve yoğun bir “intikam” duygusunu barındırdığını gösteriyor.
Bugün orada 2 bine yakın Nusayri, katledilmiş…
Kim bu “rejim kalıntısı” olarak etiketlenen insanlar? Elinde silah olmayan, korumasız, güvencesiz kadınlar, çocuklar mı rejim kalıntısı? Bu insanları rejim kalıntısı olarak yaftalamak, Esad ailesi ve onun bakiyesiyle tüm bir mezhebi veya topluluğu sorumlu tutmak, adaletsiz bir genelleme yapmaktan, gözü kara bir öc alma oyunu oynamaktan ötesi değildir.
Yönetimin, Alevi toplumunu hedef alarak işlediği vahşetler, 8 Aralık’tan bu yana işlenen yargısız infaz, işkence, darp aşağılama, tehdit, baskı türünden insanlık suçları, Alevi grupları da kendilerini savunmak zorunda bırakıyor. Halk, hayatta kalmak ve kendi güvenliğini sağlama almak amacıyla yer yer direnişe geçiyor. Böylece bölgedeki tansiyon tehlikeli bir şekilde artıyor.
HTŞ'nin bu vahşeti uluslararası toplum tarafından "münferit olaylar" olarak nitelendirilse de, bu durumun Suriye'deki Alevi soykırımının ayak sesleri olduğu açık. Lazkiye'deki Rus hava üssüne sığınan Aleviler, hayatta kalmak için son çare olarak dağlara kaçmakta veya uluslararası güçlerden yardım ummaktadır; İsrail’den bile… (Samandağ'da Alevi şeyhi Selim Narlı, Suriye'deki Alevilerin ya Türkiye'den ya da İsrail'den himaye istediklerini belirtmiştir). Suriye'yi bölmek isteyen, ülkenin savunma sistemini mahveden, PKK’yı destekleyen İsrail’den… Bir başka deyişle Suriye’deki Nusayriler kendi cellatlarından medet umar hale gelmişlerdir.
Bu barbarca eylemler, insanlık onuruna, barışa ve kardeşliğe yönelik işlenmiş ağır suçlar olarak tarihe geçecek. Savaşın kaosu ve çatışmanın karanlığı altında, inanç gruplarının hedef alınması, insanlık vicdanında kabul edilemez bir lekedir.
***
Cumhurbaşkanı ise Suriye yeni yönetiminin “rejim kalıntısı” söylemini tekrar ediyor. Dışişleri Bakanlığı’mız, Suriye'de güvenlik ve istikrarın sağlanmasına yönelik "yoğun gayret" vurgusu yaparken, Lazkiye ve çevresindeki gerilimlere dikkat çekiyor. Ancak, bu açıklamalarda özellikle Alevilerin maruz kaldığı şiddet olaylarına doğrudan değinilmiyor ve güvenlik güçlerinin hedef alındığı belirtiliyor. Yaşanan katliamlar "kışkırtma" olarak nitelendiriliyor…
Türkiye'nin Suriye yönetimiyle olan ilişkilerini koruma eğiliminde olduğu açık. Halbuki Türkiye, Suriye’deki etnik ve mezhepsel çatışmalar karşısında daha kapsayıcı ve duyarlı bir tutum sergilese, belki de bölgesel barış ve istikrarın sağlanmasına gerçek bir katkıda bulunabilir…
Bu açık mezhepçiliğe, bu ayak sesleri gümbür gümbür duyulan soykırım hamlelerine seyirci kalmayarak tarihin doğru tarafında durabilir…
SDG-HTŞ ANLAŞMA
Bu arada eş-Şara ile Suriye Demokratik Güçleri (SDG) komutanı Mazlum Kobani arasında imzalanan anlaşma, Suriye'nin doğu ve kuzeydoğu vilayetlerini kontrol altında tutan Kürt liderliğindeki SDG’nin, sivil ve askeri kurumları da dahil olmak üzere, ülkenin tüm kurumlarına entegre edilmesini sağlıyor. Yapılan anlaşma kapsamında Suriye'nin toprak bütünlüğü vurgulanıyor.
Mazlum Kobani, SDG'nin komutanı olarak anlaşmayı imzalayan isim, Abdullah Öcalan'ın manevi oğlu olarak da biliniyor. Dolayısıyla Öcalan'dan alınan yönergelerin de bu anlaşma sürecine dahil olduğu düşünülüyor…
Anlaşma metninin Amerikan metni olduğu yönündeki görüşler ise oldukça güçlü. Özellikle de Amerikan komutanlarının, anlaşmadan birkaç gün önce hem SDG liderleri hem de HTŞ lideri Golani ile görüşmeler yapmış olması, bu anlaşmanın Amerika’nın talebi doğrultusunda şekillendiğini ortaya koyuyor.
Bugün Suriye’nin bu hale gelmesinin baş mimarları Amerika ve İsrail iken, yine Amerika, HTŞ ve SDG’yi neden aynı masaya oturtuyor peki?
Anlaşma, Amerika'nın bölgesel politikalarının bir yansıması olarak okunabilir. ABD, Suriye'den stratejik bir çekilme planlamaktayken, bölgede istikrar sağlamayı ve özellikle Kuzey Suriye'deki Kürt müttefiklerine güvence vermeyi amaçlıyor olabilir. Bu bağlamda, SDG ile HTŞ arasındaki anlaşma, Amerika'nın bu çekilme sürecini yönetme stratejisinin bir parçası olarak değerlendirilebilir. ABD'nin, Kuzey Suriye'yi hem otonom hem de güçlü bir yerel yönetim olarak konumlandırma çabası, bölgesel güç dengelerini ve Amerika'nın uzun vadeli çıkarlarını destekleme amacını taşıyor.
İmzalanan anlaşmada, Kürt toplumunun, Suriye’nin ayrılmaz bir parçası olarak tanınması ve anayasal haklarının garanti altına alınması vurgulanmakla birlikte, bu hakların ne olduğu açıkça belirtilmemiş. Ayrıca öyle görülüyor ki Suriye’de beş altı farklı etnik grup yaşıyor olmasına rağmen Yeni Suriye devleti iki etnik grubu muhatap alıyor. Türkmenlerin, Nusayrilerin, Hıristiyanların ve diğer etnik köken temsilcilerinin dahil edilmediği bu anlaşma ülkeye gerçek barışı getirebilir mi? Zor…
Anlaşma, özellikle petrol ve doğalgaz yatakları gibi stratejik kaynakların yönetimi konusunda “işbirliğini” hedefliyor. Bir başka deyişle, stratejik petrol sahaları ve sınır kapıları HTŞ’ye mi teslim ediliyor? Özetle Suriye’nin, emperyalist güçler tarafından daha fazla sömürülme riski artıyor?
Yapılan bu anlaşma ile YPG-SDG Suriye devletinin kurucu unsuru olarak tanınıyor. Aslında bu şekilde, PKK/PYD her türlü güvenceye sahip hale geliyor. ABD tarafından ve ABD desteğiyle 10 yıldır eğitilen PKK/PYD, Suriye’nin en önemli askeri gücü haline getiriliyor. Bu unsurlar Suriye egemenliğine ortak ettiriliyor. PKK/PYD meşruiyet kazanırken Suriye’de kazanan taraf bir kez daha ABD ve İsrail oluyor…
Bu anlaşmanın, Türkiye için, Kuzey Suriye'deki güvenlik algısı ve bölgesel istikrar açısından kısa vadede olumlu yansımaları olabilir gibi görünse de büyük resimde ve uzun vadede karşı karşıya kalacağı güvenlik ve siyasi maliyetler artacaktır. Zira anlaşma, Türkiye'nin Suriye'deki etkinliğini dolaylı yoldan sınırlıyor gibi görünüyor. SDG, PYD ve YPG gibi gruplarla yapılan bu türden bir anlaşma, Türkiye'nin bu gruplara karşı olan manevra kabiliyetini azaltabilir. Bu durum, Türkiye'nin bölgedeki etkisinin azalması anlamına gelebilir ve stratejik açıdan Türkiye'yi zor bir pozisyona sokabilir. Böylece, Türkiye, Kuzey Suriye'deki bu gruplar üzerinde doğrudan bir etki uygulama şansını kaybedebilir. Zaten anlaşmayla amaçlananlardan biri de belki de Türkiye’yi bölgede daha etkisiz hale getirmek, dışarıya sürmektir…
Yapılan bu anlaşma, mutlak değildir elbette; bölgede daha çok sular akar… Anlaşma, Suriye'deki çatışma dinamiklerine yeni bir boyut getirse de, mutlak bir çözüm olmadığı açık. Önümüzdeki dönemde, anlaşmanın uygulanması ve bölgesel etkileri daha net bir şekilde gözlemlenecektir.
Suriye'nin istikrar kazanması ve bütüncül bir yapıya kavuşması, Türkiye için orta vadede olumlu sonuçlar doğurur doğurmasına. Ancak, İsrail ve ABD son tahlilde güçlü bir Suriye’yi değil, parçalanmış bir Suriye'yi tercih edecektir.
Zaten anlaşmanın imzalandığı sırada, Lazkiye’de Alevilere karşı şiddet eylemleri de devam ediyordu… Zaten bu gerçek, anlaşmanın sağlamlığını, kapsayıcılığını ve samimiyetini sorgulamak için tek başına bile yeterlidir…
ORTA DOĞU BÜYÜK RESİM
Suriye’nin yeniden inşa edilmesi için bilge ve akılcı bir yönetime duyulan ihtiyaç ortada. Ancak, geçmişin radikal unsurlarından oluşan toplama örgütlerle bu ihtiyacı karşılamak gerçekçi görünmüyor…
Çoğunluğu Afganistan, Özbekistan, Çeçenistan, Uygur ve Cezayir kökenli militanlardan oluşan silahlı gruplar, akıl sağlığından yoksun radikal unsurlar Suriye’de faaliyet gösteriyor. Özellikle, bu grupların, Esad yanlısı oldukları gerekçesiyle Nusayri köylerine yönelik saldırıları, masum insanlara, kadınlara, çocuklara yönelik vahşi katliamları, insanların canına, malına, ırzına, namusuna göz dikmeleri, Alevileri beytülmal olarak görmeleri, tüm bu hayasız ve insanlıktan nasibini almamış vahşi davranışları kabul edilemez.
Bu yapıların, İslamcılık adına yaşam biçimi inşa etme iddiasıyla, aslında İslam'ın temel prensipleri olan barış ve adaletten çıkıp, zihinlerindeki hastalıklı düşünceleri tüm ülkeye dayatmaları, büyük bir tehlike arz ediyor.
Bölge ülkelerinin ve büyük güçlerin varlığı ise durumu daha da karmaşıklaştırıyor. İsrail, İran, Rusya, Amerika gibi ülkelerin yanı sıra İngiltere, Avrupa Birliği ve Fransa gibi aktörler, bir yandan Suriye'nin toprak bütünlüğünden bahsederken, diğer yandan Suriye'nin nasıl bölüşüleceği üzerinde çeşitli hesaplar yapıyor. Bu durum, uluslararası toplumun Suriye konusundaki ikiyüzlü tutumunu ve bölgedeki gerçek politik amaçları gözler önüne seriyor.
ORTA DOĞUDAN DOĞRU TÜRKİYE ANALİZİ
Bugün Lazkiye’de, Hama’da, Humus’ta yaşananlara bakarken tarihimizdeki karanlık sayfaları, Sivas’ı, Maraş’ı, Çorum’u hatırlamamak mümkün değil.
Yatıp kalkıp Atatürk’e dua edelim.
Bu olaylar, Orta Doğu coğrafyasını, o derin mezhebi, etnik fay hatlarını bilen Atatürk ve onun kadrolarının kurduğu, etnisite ya da mezhep ayrımına dayanmayan, laik ve kapsayıcı Cumhuriyet’in, mezhepsel ve etnik temelli çatışmaları engelleme amacını hatırlatıyor. Atatürk'ün vizyonu, bu tür olayların önüne geçmek ve toplumsal barışı sağlamak içindi. Tarih boyunca, bu hedef zaman zaman ıskalanmış olabilir. Ancak yine de Cumhuriyet temelleri, bu tür çatışmaların üstesinden gelme konusunda çok etkili ve eşsiz bir kalkan olmuştur.
Türkiye, özellikle Atatürk'ün mirası sayesinde, bölge ülkeleri arasında bir istikrar unsuru olmuş ve mezhepsel çatışmalara karşı ilham ve umut verici bir duruş sergilemiştir. Yine de yaşanan kötü tecrübeler, bu mirasın sadece bir idealden ibaret olmadığını, pratikte sürekli bir mücadele ve çaba gerektirdiğini gösteriyor…
Zaten özellikle son yirmi küsür yıldır coğrafyada yaşanan tüm olumsuzluklara, karışıklıklara, kalbura çevrilen ülke sınırlarına, aşındırılan devlet kurumlarına, zedelenen laiklik temellerine rağmen, bölgede dimdik ayakta durabiliyor olması, en çok dayandığı sağlam Cumhuriyet temelleri sayesindedir.
Bu, ülkenin bölgedeki kaosun ortasında bir umut meşalesi olarak parlamasını sağlayan inkar edilemez bir mirastır. Doğru ellerde takip edildiği sürece(!) Atatürk’ün vizyonu, zamanın sınavından geçerek Türkiye'yi sadece bugün değil, gelecekte de bölgenin yıldızı olarak konumlandırmaya muktedirdir!
