Geçen pazartesi akşamı kaygılar içine düş- müştüm: Televizyonların haber verdiği gibi, Amerika’da mali piyasalar dut ağacı örneği sallanıyordu; bir banka batmış, başka iki kuruluş batmanın eşiğinden devlet yardımıyla dönmüş, Merryll Lynch da batmak üzereyken Amerika Merkez Bankası’nca satın alınmıştı.
Lehman Biraderler adlı dev bir banka ise satın alınmak istenmiş, ama geç kalınmış ve iflas etmişti.
Şimdi de, Birleşik Amerika’nın en büyük sigorta şirketi AIG sırada...
Gerçi son günlerde bir rahatsızlık duyuluyordu. Ama şu bir iki gün içinde, dramatik olay patladı.
Olaya da “finansal tsunami” deniyor.
Yani, mali çevrelerde birden dev dalgaları koparan bir fırtına!
Batı’da, siyasetçiler, uzman iktisatçılar, doğal olarak patronlar, birden gelip ortalığı birbirine katan olayı inceliyorlar.
Bizde de, -sayısı az, dürüst- iktisatçılarımız bunalımın üstüne eğilmiş durumdalar.
Beni pazartesi akşamından teslim alan kaygıların nedeni ise şu: İktisatçı değilim. Dışarıda ve içerde tanıdığım iktisatçıları okur ve yetinirim.
Ama 1929 Büyük Bunalımı’nı bilirim ve unutmam!
O yıl, yine Birleşik Amerika’da, birden böyle bir olay patlamıştı; art arda ve zincirleme iflaslar toplumun soluğunu kesmişti. Bunalım oradan Avrupa’ya sıçramış, orada daha da korkunç yıkıntılara yol açmıştı.
Gelişmelerin sonu da önemlidir: Birleşik Amerika’da uzağını gören yöneticiler, “New Deal” dedikleri bir reforma gidip geleceğe uzanan bir güven ortamı yaratmışlardı. Avrupa’da İngiltere ve Fransa da, ağır yükün altından kurtulurken, Almanya bunu başaramamıştı. Orada, 1933’te Hitler gelip iktidara oturmuş; toplumu giderek teslim almış ve faşizme boğmuş, sonra kalkıp dünyayı ateşe vermişti.
*
Günümüzdeki gelişmeler bizi de yakından ilgilendiriyor: Lehman Biraderler, bize dışardan sermaye bulup gönderen bir kuruluştu; yatırımda ve istihdamda anlamlı bir marifeti olmayan Türkiye ekonomisini, son yıllarda işte bu sermaye çekip çeviriyordu. Şimdi bu sıcak sermaye, bizde de panikleyip kaçmaya başladığı anda, ekonomimiz ne olacaktır?
Daha çarpıcı bir soru: Bir ekonomiyi geliştirip yükselten yatırımdır, fabrikalardır, üretimdir. Peki, ülkeyi taşıma suyla ayakta tutan bir ekonomiye mahkûm edenler kimlerdir?
1929 Büyük Bunalımı’nın ardından bizde olan bitenleri de hatırlatmanın sırasıdır: 1923 İzmir İktisat Kongresi’nden sonra beyinlere kazınan “liberal” yolla kalkınmanın bir şeyler kazandırmadığını, ülkenin yazgısını ellerinde tutanlar 1929 Büyük Bunalımı çattığında gördüler. O ıssız ortamda, çare, doğrudan doğruya devletin kollarını sıvamasıydı: Türkiye’de sanayinin temelleri işte böyle atıldı ve yükseldi.
Kapitalizm de böyle kuruldu ve “üretim”e dayanıyordu.
Ne var ki, 1979’da onun yönü, üretimden alınıp “tüketim”e çevrildi.
AKP, bu yanlışın en hayâsız temsilcisidir: Dışarıdan tüketim adına gelen sermayeye kapılar ardına değin açılırken, içerdeki kurulu üretken sanayi “Babalar gibi” satıldı, yok edildi.
Düşmanın bile yapmadığını yaptılar...
Günümüzde, korkunç alametler belirdiğinde, korktuklarımız -dileriz- gerçekleşmesin: Çünkü olursa, sonu daha da işsizlik, daha beter fukaralık olur!
Ama duyduğumuz korkular, sadece bu kaygılar, bizi bir karara da götürmelidir: Türkiye’nin 1950’lerle tıkıldığı kalkınma yolunun yanlış olduğunu; 1979 sonrası saplandığımız “tüketim toplumu” yolunun ise daha beter bir yanlış olduğunu, hemen bir iktisat kongresini toplayıp, eni konu tartışıp yeni bir yola girmemiz gerektiğini ilan etmeliyiz.
AKP’nin buna gelip katılacağını sanıyor musunuz?
Hayır! Çünkü AKP, yalnız “aymaz” değil, aynı zamanda bir “ayvaz” kalabalığıdır.
Yeni bir yolu açacak olanlar, Türkiye’nin ulusal, ilerici, solcu ve devrimci güçleridir...
