Başbakan Erdoğan’ın cuma günü yaptığı açıklamayla, akil insanlar konusunda iktidarın çizdiği çerçeve netleşti. Bir başkan, bir başkan yardımcısı, bir sekreter ve dört üyeden oluşacak 7 kişilik 7 ayrı heyet kurulacak. İsimler hükümet tarafından belirlenecek. Heyetlerin sekretarya görevini Kamu Güvenliği Müsteşarlığı yürütecek ve Başbakan’ın ifadesiyle “masrafları hükümet tarafından karşılanacak!”

Hani ‘bağımsız hakem’ olacaklardı

Erdoğan’ın ortaya koyduğu tablo, başlangıçta akil insanlar fikri ortaya atıldığında oluşan beklentiyi karşılamaktan çok uzak. O beklentiyi, Başbakan Yardımcısı Beşir Atalay’ın ifadesiyle hatırlatalım:
“En önemli yanı bağımsız olmaları ve hakem görevi görmeleridir. Sınır dışına çekilme, yürüyen süreç; bunları takip edecek ve inceleyecekler. Biz devleti yürüten ekip olarak kararlarımızı uygularız. Burada akil adamlar gözlemci olacak.”
Yani, hükümet ile PKK arasında, nihai hedefi silah bırakma olarak belirlenen yeni müzakere sürecinde, tarafların taahhütlerini yerine getirip getirmediğini izlemek ve olası tıkanıklıkların aşılmasına katkı sağlaması öngörülüyordu akil insanların.

Erdoğan’ın 
niyeti PR

Oysaki Başbakan Eskişehir yolunda gazetecilerin sorularını yanıtlarken heyetler için “Toplumu bilgilendirme ve hazırlama noktasında 7’li gruplar oluşturabiliriz. Eskiden psikolojik harekât denen ifadeler vardı ya. Bu toplumsal algıyı akil adamların hazırlaması lazım. Bu eğer hazırlanırsa, birisi Meclis’te kürsüye gelip bayrak açmaz, mikrofona bayrak asmaz” diye çerçeve çizmişti. Son TV röportajında da bu “halkla ilişkiler (PR)” anlayışını koruduğunu “Bunlar (akil insanlar) belirleyici olmayacak. Bunların gayreti özellikle toplumsal algıyı oluşturmak, geliştirmek olacak” sözleriyle ortaya koydu.
Yani bu heyetler ve onların üyesi olacak aydınlar sürece ilişkin kendi görüşlerini, perspektiflerini ve gerekirse eleştiri ve uyarılırını yansıtan bir konumda olamayacaklar. Esas işlevleri “başrolünü hükümetin oynadığı bu sürece halk desteğinin artırılması” olarak öngörülüyor.

Hükümetin adamları algısı

Öyle anlaşılıyor ki Başbakan Erdoğan, tıpkı başkanlık sistemi önerisinde olduğu gibi, bu sefer de “Türk tipi” bir model yaratıyor: “Türk tipi akil insanlar”
Ancak bu model uzun vadede sürecin hem kendisine hem de toplumda yarattığı umuda zarar verebilecek ciddi sakıncalar içeriyor. Öncelikle, akil insanların doğrudan hükümet tarafından belirleniyor olmasının getirdiği bir algı sorunu var. Bugün ya da yarın ortaya çıkacak isimler, sürecin tarafı konumunda olan ve muhataplarıyla önemli çelişkiler içinde de bulunan Başbakan’ın “adamları” gibi algılanma riskiyle karşı karşıyadır. Bu isimler kim olacak bilemiyoruz ama çizilen bu çerçeve o isimlerin daha baştan “iktidar yanlısı” , “hükümet belirledi” şeklinde eleştirilerek yaftalanmalarına neden olacaktır.
Sıkıntı bu kadarla da sınırlı değil. BDP’nin de akil insan önereceği seslendiriliyor. Burada da hükümet, BDP’den gelecek isim önerilerini kabul edecek mi etmeyecek mi sorusu ile karşı karşıya kalacağız. Toplumda saygınlığıyla öne çıkmış birçok ismin iki taraf arasında paylaşıldığı görüntüsü de yine işe başlamadan önce komisyonun önüne çıkacak sıkıntılardan biri olarak görünüyor.
Dünyadaki tüm ülkelerde olduğu gibi Türkiye’de de saygınlıkları, tarafsızlıkları ve tüm taraflara eşit mesafede duruşlarıyla öne çıkan akil insanlar bulunmaktadır. Bunlar yerine, hükümet süzgecinden geçirilerek akil insan seçimi bu uygulamanın ruhuyla çelişmektedir.