Size bu satırları yıkımların ortasından yazıyorum. 6 Şubat depreminin ikinci yılındayız. İki yılda cenazeler kalkmış, yaralılar taburcu olmuş. Enkazlar biraz temizlenmiş. Şehirler dünyanın en büyük şantiyelerine dönüşmüş. Kısacası hayat kendi akışını bulunduğu şartlar içinde sürdürmeye çalışmış.
Gelgelelim, gerçek adına değişen bir şey olmamış. İnsanlar on binlerce ölümden sonra bir kez de adaletsizlik nedeniyle ölüyor. Suçlulardan hesap soramayan yakınları, yas bile tutamıyor.
Resmi rakamlara göre 53 bin 725 kişinin öldüğü depremle ilgili, 1342 davada, 1850 sanık var. Konuşanın içeri düştüğü hukuk sisteminde hapiste ise sadece 93 kişi.
Hayatın “Yeniden ayağa kalkarız” umudunu mahkemeler ortadan kaldırıyor. Mağdurların çoğu “Adalet yerini bulmuyor” hissinde.
Tuğba, Mustafa, Seda.
Enkazların arasında adalet mücadelesi veren üç insan. Onların hikâyesi aslında ülkenin asıl depreminin daha derinde olduğunu da gösteriyor.
HUKUKU MÜCADELE EDERKEN ÖĞRENDİ
Tuğba Erdemoğlu 38 yaşında. Üç çocuk annesi. Depreme saatler kala, Maraş’ta, Saitbey Sitesi’nde yaşayan annesine misafirdi. Ailece gülüp eğlendiler. Gece geç saatte evine gitti. Saatler sonra olacak felaketten herkes gibi habersizdi.
Yer sallandıktan sonra eşi ve çocuğuyla sokağa çıktı. Kendi oturduğu bina ayaktaydı. Ailesini aradığında telefonlar cevap vermiyordu. Gittiğinde apartman koca bir enkaz halindeydi. Oysa hemen yanındaki bina sapasağlam duruyordu.
Tuğba, parmaklarıyla kazmaya çalıştı. İkinci gün babasının ve annesinin cesedini kendi imkânlarıyla çıkardı. Yardım üçüncü gün geldiğinde; önce dedesinin, sonra kız kardeşinin cenazesini çıkardılar.
Çaresizlik öyle büyüktü ki...
Tuğba Erdemoğlu’nun kaybettiği ailesi.
Tam bir gün babasının cenazesinin başında bekledi. Üç gün bekleyen dedesinin cenazesinin nasıl çürüdüğünü gördü. Tuğba anlatıyor:
“Şimdi o anları daha iyi düşünüyorum ve her karesini daha iyi hatırlıyorum. O an şoktaydık, ne yaşadığımızı bilmiyorduk. Sadece bakıyorduk, ağlıyorduk ve çaresizliği iliklerimize kadar hissediyorduk.”
Adı soruşturma...
Başladı, inceleme yapıldı, delil toplandı. Gelgelelim durum sandığı gibi değildi: “Biri bana ‘Hiçbir şey yapmana gerek yok, devlet bu sorumsuzluğun peşini bırakmaz’ demişti. Ama öyle değilmiş. Mücadele etmem gerekiyordu.”
BİRER BİRER BIRAKILDILAR
İlk önce, binadaki eksiklikleri ve yanlışları bulmaya çalıştı. Sonra, Ankara İnşaat Mühendisleri Odası’ndan bir rapor talep etti. Binanın üç buçuk katı kaçak çıktı.
Sadece adalet istiyordu. 16 gün boyunca adalet nöbeti tuttu. Kamuoyunun gittikçe kaybolan ilgisini tazelemeye çalışıyordu.
Depremin ikinci yılı dolduğunda 6 duruşma geride kalmıştı. İlk bilirkişi raporu 6 kişiyi kusurlu buluyordu. Başta beşi tutuklandı. Sonra birer birer serbest kaldılar.
Tuğba Erdemoğlu
Hep bilirkişi raporlarını konuşuyoruz ya...
Üçüncü duruşmada tekrar bilirkişi raporu alınması kararı alındı. Bu kez sanıkları suçsuz buluyordu. Kalanlar da böylece tahliye edildi. Mahkeme sanıkların “peki kim suçlu” isyanı üzerine üçüncü bir bilirkişi raporu alınmasına karar verdi.
Mahkemelerin hiç de sandığı gibi olmadığını bu süreçte gördü. Bir sanık avukatı acılı ailelere bakarak depremde ölenlerin şehit olduğunu, Allah istediği için öldüklerini, bunu kabullenmemenin şirk koşmak olduğunu anlattı. Bir başka duruşmada sanık müteahhit, askerde yaptığı kahramanlıkları anlatıyordu. Şikâyetçiler sabırla sınanırken, ses çıkardıkları anda “duruşma düzenini bozduğu” gerekçesiyle salondan atılıyordu.
Tuğba avukat değil. Hukuku bu dava sayesinde öğrenmiş. Sanıkların “taksirle” değil “olası kastla” ölüme sebebiyetten ceza almasını istiyor. Saitbey davası bu konuda örnek olursa bir daha kimsenin çürük, kaçak, yanlış bina yapmayacağına inanıyor.
Tuğba iki yıldır adalet mücadelesine devam ediyor. Yas tutmaya ancak adalet yerini bulunca başlayacağını söylüyor.
GÜÇLÜLER YARGIDA DA GÜÇLÜ!
Mustafa Müdüroğlu 30 yaşında. Hukuk fakültesi mezunu. 5 yıldır avukatlık yapıyor. Depreme ailesiyle Maraş’ın Onikişubat ilçesindeki Manolya Apartmanı’nda yakalandı. Bina yaklaşık 20. saniyede yıkıldı. Binada 35 kişi hayatını kaybetti. Mustafa, kız kardeşi, babası, en üst katta oturmalarının sayesinde yaralı kurtuldu. Gelgelelim 3. günde annesini enkazdan ölü çıkardı. Genç bir hukukçuydu. Annesinin ve tabii binada yaşamını yitiren 35 canın hesabını mahkemelerde soracaktı. Deprem birinci yılını doldururken Manolya Apartmanı iddianamesi çıktı. Uzmanlara göre beton kötü, demir çürüktü.
Ama dahası var: Binanın altındaki dükkânlar.
“Haşiroğlu Tarhana” tabelası asmış dükkânın sahibi Faruk Çiftaslan’ın ifadesini aktarayım: “İnşaat halindeyken dükkânı gezdim asma katı yarım gördüm burası böyle benim işime yaramaz istediğim gibi satış yapamam deyip projede yarım olması gereken asma katı beton tabliye dökerek asma katı tamamladım.”
Çiftaslan bir gün bile hapis yatmadı.
Mustafa Müdüroğlu ve enkaz altında kalan ailesi
MADO’NUN SAHİBİNE DOKUNAMADILAR
Asıl mesele MADO. Sahipleri Mehmet Sait Kanbur ve Atilla Kanbur, binaya öyle müdahalelerde bulunmuştu ki... Birbirinden bağımsız olan iki işyerinin arasındaki duvarları kaldırarak tek dükkâna çevirmişler, yarım olması gereken asma kata beton tabliye döküp tamamlamışlar, apartmanın birinci katında kendilerine ait olan daireyi işyeri ile birleştirmek için aradaki beton tabliyeyi kesip işyerine dahil etmişler ve oraya geçiş sağlamak için beton merdiven eklemişlerdi. Düğün-nişan organizasyonları için evin bütün duvarlarını kaldırıp, işyerinden başlayarak dairenin içinden devam eden kolonu kesmişlerdi. Bununla da yetinmeyip, tabliye keserek işyerine dahil ettikleri apartman dairesine teras ekleyip dükkâna katmışlardı.
Onlar da bir gün dahi tutuklu kalmadı.
Dava başlarken herkes Mustafa’ya aynı şeyi söylüyordu: “Bu adamlar zengin, siyasi güçleri var, asla ceza almazlar, burası Türkiye.” O ise genç bir hukukçu olarak hâlâ adalete inanıyordu.
Birinci bilirkişi raporu MADO’nun sahiplerinin aleyhine çıktı. Dokunan olmadı. İkinci rapor istendi. O da aleyhlerine çıktı. Geçen 31 Ocak’taki duruşmaya “Bu iş bitti” diyerek gitti. Ama mahkeme yine güçlülere karşı adım atmadı. Dosya için üçüncü kez bilirkişi raporu almaya karar verdi. Bir dahaki duruşma 30 Mayıs’ta. Muhtemelen sanıkların lehine bir rapor çıkana kadar da sürecek.
Mustafa’nın hukuka inancı elbette yıpranmış. Ama adaletin ancak mücadele ederek kazanılabileceğini de öğrenmiş.
MÜTEAHHİT YOLUNA DEVAM EDIYOR
Seda Mutaf 39 yaşında bir avukat. Kendisi Manisa’da, ağabeyi ise Antakya Odabaşı Mahallesi’ndeki Selim Köse Apartmanı’nda yaşıyordu. Bina depremin ilk saniyelerinde ikinci kattan adeta kırılarak yerle bir oldu. Ağabeyi, yengesi, 4 yaşındaki yeğeni ilk dakikalarda kurtarıldı. Ancak 10 yaşındaki yeğeni Halil Şahin yaşamını yitirdi.
Selim Köse apartmanı bir çocuk mezarlığı oldu. Binada en küçüğü 6 aylık 14 çocuk hayatını kaybetti. Apartman eski değildi. Sadece 6 yıllıktı. Yanı başındaki 40 yıllık Öğretmenler Sitesi ayakta dururken, Selim Köse Apartmanı paramparça olmuştu.
Seda, bir avukat olarak hesap sormaya karar verdi. Depremden 3 hafta sonra, 27 Şubat’ta ilk suç duyurusu dilekçesini verdi. Soruşturmada, şüpheli mteahhit Hasan Köse yurtdışı yasağı ve yapı denetim firması sahibi Eysem Ezer haftada bir imza yükümlülüğü ile serbest bırakıldı. Sonradan ortaya çıktı ki Ezer’e deprem sonrası PTT teşkilatı çalışamadığından tebligat bile yapılamamıştı.
Yargının sanıkları kollar görüntüsü, tuhaf raporlar, reddedilen talepler, bir türlü ilerlemeyen dava…
Bugün dosyada sanık olarak yargılanan şantiye şefinin yargılanmasına bile defalarca kez dilekçe ve talepte bulunularak yıkımdan aylar sonra başlanıldı.
5 Eylül 2024’te gelen bilirkişi raporu; müteahhit, şantiye şefi, yapı denetim sorumlusu ve kontrol elemanının asli kusurlu olduğunu söylüyordu. Kullanılan malzemeler kalitesizdi ve ruhsata aykırı işler yapılmıştı.
İlk duruşma geçen hafta yapıldı. Salon o kadar küçüktü ki... İzleyici alınmadı, mağdurlar ve avukatları zor sığdı.
Müteahhit yıkımın suçunu binada ölenlere attı. Anlattığına göre kendi yaptığı bina sağlamdı. Yapı denetimci suçun binada değil depremde olduğunu söyledi.
Seda Mutaf, enkazın önünde
Müştekilerden biri ifadesinde gördüğünü anlattı: “Ben deprem anında binada değildim. Evime giderken yeni bir bina olması sebebiyle yıkılmayacağından çok emindim, içim rahattı. Fakat gittiğimde evin yıkılıp yerle bir olduğunu gördüm. Benim evim üst katta olmasına rağmen birinci kata kadar düşmüştü. Molozların üzerine çıkmaya çalıştığımda, tutunduğum ve ayağımla bastığım yerde betonlar elimde parçalandı, ayaklarımın altında kırıldı.”
Sadece 43 kişinin öldüğü Selim Köse Apartmanı sanmayın. Eysem Ezer’in denetlediği Dağsu Apartmanı’nda da 40 kişi, Örnek Apartmanı’nda da 11 kişi ölmüş. Bu üç dosyada da tutuksuz yargılanıyor. Müteahhit ise halen belki de yeni mezarlar olacak binalar yapmaya devam ediyor.
Basın açıklamaları, adalet nöbetleri...
Seda ve diğer mağdur aileleri, mahkeme salonlarında gelmeyen adalet için çok eylem yapmış. Gelgelelim beklenen adalet henüz gelmemiş.
SONUÇ
Kimi gazeteler, televizyonlar size asfaltlanmış yolları, bitmiş TOKİ evlerini, yeniden kurulmuş işyerlerini gösterecek. Oysa güçlülerin yanında olduğunu gösteren adalet sisteminin yarattığı enkaz olduğu yerde duruyor.
Geçen koca iki yılda on binlerce insanın ölümüne sebep olanlardan hesap sorulamadığı gibi mahkemeler bu hesabın sorulacağı umudunu da vermiyor. İki yılda anladık: Aslında en acımasız cinayet, yaşama olan inancı öldürmekmiş.
