Mayakovski, sevdiği kadına, Lili Brik’e, “yarın unutacaksın/ seni taçlandırdığımı/ ve yakıp tükettiğimi/ çiçeklenmiş bir ruhu aşkla/ ve uçarı günlerin fırtınalı karnavalı/dağıtacak sayfalarını kitaplarımın” diye yazar. Düpedüz bir aşk şiiridir bu. Kalp çarpıntısıyla geçen günlerini, “karnaval” sözcüğüyle birleştirir. Her şeyden önce karnavallar, eğlencenin, yeme içmenin, dansın, coşkunun zirvede olduğu dönemlerdir. Antik Yunandan günümüze yaşamın değişmez bir parçasıdır. Özellikle toprağın verimliliğini artırmak için düzenlenen festival ve karnavallar, aynı zamanda Anadolu’nun bereketiyle özdeştir. Toprağa tohum atıldığı günlerde, baharın yeniden canlandığı dönemlerde, mevsimsel döngülerde sıklıkla yapılır. Ölüm ve yaşam arasındaki ikiliği gösterir, insanın doğayla uyumunu sorgular, iç barışa, birlikteliğe vurgu yapar. Öte yandan toplumsal gerilimlerin yumuşamasına yardımcı olur.
***
Tarım toplumunun geri planda kalmasıyla festivaller ve karnavallar aynı zamanda kapitalizmin kullanışlı bir parçası oluverir. Nitekim, bütün dünyanın hayranlıkla izlediği “Rio Karnavalı”, “Venedik Karnavalı”, “Oktoberfest” gibi buluşmalar turizm açısından bulunmaz bir nimete dönüşür. Böylece maddi hayatın beklentilerinden kurtulamayan ama elini geçmişten alan, geleceğe gülümseyen nitelikli bir eğlence anlayışı oluverir. “Venedik Karnavalı”nda kullanılan maskların her ne kadar 13. yüzyılda Avrupa’yı kasıp kavuran veba hastalığıyla bağlantılı olduğu söylense de zengin ve fakir arasındaki ayrımı ortadan kaldırdığı da bilinen bir gerçektir. Birbirinden uzak coğrafyalardaki festivallere özgü giyim kuşamın sınıfsal farkı engellemek ve toplumsal uzlaşma sağlamak için kullanıldığını rahatlıkla söyleyebiliriz.
***
Bugün hâlâ Anadolu’nun çeşitli yerlerinde karşımıza çıkan, “köy seyirlik oyunları”, toprağın tek ekonomik değer olduğu dönemlerden kalan bir mirastır. Şarkılarla, türkülerle ve danslarla bezenen bu ritüeller, yeri geldiğinde doğayla savaşımı çok çetin yapan insanın bedeniyle de ilişkilidir. Nitekim bereket kadınlıkla, doğurganlıkla da eştir. Zaman zaman belden aşağı olarak nitelendirilebilecek şakalar bu oyunlarda karşımıza çıkar.
***
Bugün arka arkaya festival yasakları gündemimizi meşgul ederken tartışmanın temel ekseninin yaşam tarzlarına müdahale olduğunu görüyoruz. Bu düşüncenin önemli bir alanı kaplaması son derece doğal. Öte yandan insanlığın gelenekselleşmiş bir eğlenme biçimi olan festival ve karnavallar aynı zamanda yaşadığımız toprakların, Anadolu’nun da bin yıllık gerçeği...
***
Böyle bir atmosferde sanatsal ve kültürel tartışmaları ön plana alan belediyelerin, ısrarlı bir şekilde etkinliklerini sürdürmeleri önem kazanıyor. Her ne kadar gelenekselleşmiş anlamıyla bir festival olmasa da katılımcısı olduğum, bu yıl dördüncüsü düzenlenen Mudanya Kitap Fuarı, “Barış ve Kardeşlik” başlığı altında gerçekleşiyor. Cumhuriyetin yüzüncü yılına doğru koşar adım gittiğimiz bu günlerde, Mudanya Belediye Başkanı Hayri Türkyılmaz, coşkusuyla harmanlanan çabasıyla, Mustafa Kemal’in, “Eğitim, kültür ve bilgi aydınlığa açılan bir penceredir” sözünü bizlere yeniden hatırlatıyor.
***
Melih Cevdet, bir yazısında, “Düşünmek yoruyor bizi, az bilerek de eyleyebileceğimize inanıyoruz” der; inceden dalga geçerek. Toplumsal olaylara, varsıl yoksul çelişkisine, yöneten azınlığın yönetilen çoğunluk karşısındaki davranışlarına bakarken “düşünce”nin önemini vurgular. Düşünselliğin arka planındaki temel gerçek kültür ve birikimdir. Cehaletin alıp başını gittiği süreçlerde ise bütün bu sözcükler rafa kaldırılır, içi boşaltılır.
***
Türkü, “Bu dünya bir pencere/ her gelen bakıp gider” diyor. Bizim bu pencereyi eğitim, bilim ve kültür üzerinden yeniden inşa ederek çok daha geniş açı kazandırmamız gerekiyor.
