Filistin sorunu geçen haftalarda yeniden canlandı, jeopolitik dengeleri yeniden sarsacak bir savaş olasılığıyla hem bölgenin hem de dünyanın gündemine oturdu. Olaylar, İslamcı hareketi ve Hamas ilişkilerini de içeren Birleşik Arap Listesi’nin de desteğiyle bir koalisyon hükümetinin kurulma olasılığı güçlenirken patlak verdi. Ben olayların bu, bize çok tanıdık gelecek boyutuna bakmaya çalışacağım.
‘Adamın’ stratejisi...
İsrail Başbakanı Netanyahu, 21 Kasım 2019’dan bu yana rüşvet almakla, görevi kötüye kullanmakla suçlanıyor. Dava, 20 Mayıs 2020’de Kudüs Bölge Mahkemesi’nde başladı. Netanyahu başlangıçta meclisten (Knesset) kendisine dokunulmazlık getirecek bir yasa geçirmeyi denedi ama çoğunluğu bulamayacağını görünce geri çekti. O günden bu yana kurulan hiçbir koalisyon hükümeti yaşamadı, seçimler üç kez tekrarlandı. Netanyahu kendisine dokunulmazlık getirebilecek çoğunluğa ulaşmaya çalışırken, son seçimlerde yeni hükümeti kuracak kadar bile oy alamadı. Yeni koalisyon hükümetini kurmayı deneme görevi Yesh Atid lideri, Yair Lapid’e verildi. Lapid başarılı olabilirse Netanyahu’nun başbakanlığı terk etmesi, hapse girme olasılığı gündeme gelecek.
Çarşamba günü itibarıyla sekiz gün önce başlayan ve 28 gün içinde tamamlanması gereken koalisyon kurma çabaları başarısızlıkla sonuçlanırsa Netanyahu açısından, kurtulma çabaları süreci devam edebilecek.
Yair Lapid’in, başta Yamina (Yeni Sağ) lideri Naftali Bennet olmak üzere diğer partilerle başlattığı koalisyon pazarlıkları hızla ilerliyor, perşembe gününe kadar sekiz koalisyon protokolünün imzalanması bekleniyordu. Olaylar patlak verdikten sonra Birleşik Arap Listesi lideri Mansur Abbas, Lapid ile pazarlıkları, olaylar yatışana kadar askıya aldı. Böylece koalisyon kurma olasılığı biraz daha zayıfladı, kimi yorumcular yeni bir genel seçimlerden söz etmeye başladılar.
Gerçekten de Netanyahu’nun başbakanlıkta daha bir süre kalabilmesine ve belki de yeni bir çoğunluk elde etmesine olanak verecek tek seçenek bu gibi görünüyor. Ama önce halen sürmekte olan koalisyon pazarlıklarının tamamen çökmesi, olayların tırmanması, Netanyahu’nun “kurtarıcı kahraman” elbiselerini yeniden kuşanması gerekecek.
Yeniden gündemde
Seçim sonuçları 26 Mart’ta kesinleştikten, Netanyahu’nun gidici olduğu anlaşıldıktan hemen sonra, nisan ayında Kudüs’ün Şeyh Cerrah bölgesinde sağcı dinci fanatik İsrailli yerleşimcilerin provokasyonları yoğunlaştı: Sokaklarda otomatik silahlarla dolaşıyorlar, Arapları tehdit, taciz ediyorlar, Filistinlilerin evlerine el koymaya çalışıyorlar, Filistinliler direnmeye çalışırken olaylar tırmanıyordu. Provokasyonlar 13 Nisan’da, İsrail polisinin Şam Kapısı’nda yapılan geleneksel teravih namazını engellemeye kalkmasıyla, 14 Nisan’da Mescid-i Aksa’ya girerek minarelerin hoparlörlerinin kablolarını kesmesiyle yeni bir düzeye sıçradı. Doğu Kudüs’te dinci milliyetçi fanatiklerin saldırıları sonucunda çıkan çatışmalarda 100 Filistinli, 20 polis yaralandı. Bu yıl 9-10 Mayıs günlerinde yapılacak olan Kudüs Günü Yürüyüşü’nde İsrailli dinci-milliyetçi fanatiklerin Arap mahallesinden geçme planlarıyla birlikte olaylar patlamaya dönüştü.
Pazartesi günü Mescid-i Aksa’yı korumak için gelmiş yüzlerce Filistinliye saldıran polis Aksa’ya girince, Hamas bir ültimatom yayımlayarak, polis Aksa’dan ve Şeyh Cerrah bölgesinden çıkmaz ve tutuklular serbest bırakılmazsa tepki vereceğini açıkladı. İsrail devleti ültimatoma cevap vermeyince olaylar, yüzlerce roket, Gazze üzerinde onlarca hava operasyonuyla yeni bir savaşa dönüşmeye, İsrail işgalinden söz edilmeye başlandı.
New York Times’dan Friedman’a göre şimdi Filistinliler, İsrail ve komşuları soruyor: Beklenen “Büyük olay (yeni bir Filistin ayaklanması-A.F.) bu mu?”... İsrail’in yeni Arap dostları da bu sorunun cevabının “Hayır, değil” olması için dua ediyorlar.
Ancak, Haaretz yazarı Yossi Varter, “Rakiplerinin koalisyon pazarlıkları devam ederken Netanyahu olayları yatıştırmaya niyetli olmayacaktır” diyor. Benim de aklıma bir başka zamanda, bir başka yerde patlayan bombalar, yüzlerce kurbanın cesedi, sonuçsuz koalisyon pazarlıkları ve bir başka adamın seçim “başarısı” geliyor.
