Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’nin (TGC), salı günü Burhan Felek Konferans Salonu’nda yapılan Sansürlü Hayat başlıklı toplantısını izlerken sansürlü hayatın başlangıcını düşündüm. MC hükümetleri dönemindeki kitap yasaklamaları, kitap toplatmaları aklıma geldi.
Zaten yeterince okumayan/okuyamayan halkın, istediği kitabı okuma hakkı da elinden alınıyor, kitaplar yasaklanıyor, kitaplar toplatılıyordu.
Halka Okuma! Düşünme! denmek isteniyordu. Bu yüzden yazarlar, yayıncılar ceza alıyor, ekonomik kayıplar yaşanıyor, toplum geri kalıyor, çağdaş düşünceden uzaklaştırılıyor, sonunda yazar ve kitabı aklanıyordu.
Şimdilerde de benzer durumlar yaşanıyor. Gazeteci, yazar ve yayıncı örgütleri olan TGC, TYS, PEN, TYB tarafından düzenlenen ve konuşmacı olarak Turgay Olcayto, Adnan Özyalçıner, Haydar Ergülen, Kenan Kocatürk, Tilbe Saran ve Şenay Aydemir’in katıldığı, TGC Genel Sekreteri Sibel Güneş’in genel değerlendirme yaptığı bu toplantıda Türkiye’nin sansür tablosu ortaya konuldu. Yazarların, sanatçıların, yayıncıların kısılan sesine, düşünce ve ifade özgürlüğünün kısıtlanmasına, cezalandırılmasına dikkat çekildi, tepki gösterildi.
TGC Başkanı Turgay Olcayto, durumu “Bütün yaşantımızı içine alan sansür iklimi” diye tanımladı. Sanatçı Tilbe Saran da “Türkiye sansürde” dedi. TYS Genel Başkanı, yazar Adnan Özyalçıner de İranlı Mahsa Amini olayını çağrıştıran bir metaforla: “Yapmamız gereken saçını süpürge eden kadınların saçlarını bayrak edip özgürlük rüzgârları estirdikleri gibi, bizim de söz ve yazı gücümüzü, sonuna kadar kullanarak, düşünce ve ifade özgürlüğü bayrağını daha da yükseltmektir” önerisini dile getirdi.
TOPLATILAN KİTAPLARDAN SEÇMELER
Bu noktada tarihe bir not düşmek gerekiyor: TYS de 1975’te okul kitaplıklarından toplanan kitapların yazarlarını bir kitapta tanıtarak, yasaklanan kitaplardan da kısa kesitler alarak, Toplatılan Kitaplardan Seçmeler adıyla (TYS Yayınları, 1975) bir kitap yayımlamıştı.
Kitabı hazırlayan kurul: Aziz Nesin, Bekir Yıldız, Adnan Özyalçıner, Ataol Behramoğlu, Haşmet Zeybek, Kemal Sülker, Orhan Apaydın, Tomris Uyar, Kemal Özer, Sennur Sezer, Alpay Kabacalı.
Kitap, TYS Yönetim Kurulu’nun önsözüyle başlıyor, arkasından MEB Ortaöğretim Genel Müdürlüğü’nün aldığı karar geliyordu. Bu genelge 16 Ekim 1975 tarihini taşıyor. Valiliklere, bakan adına müsteşar imzasıyla gönderiliyordu. Bu genelgeye göre, haklarında hiçbir mahkeme kararı olmadığı halde, okul kitaplıklarından toplatılan kitapların listesi yer alıyordu. Fakir Baykurt’tan Oktay Akbal’a, Eflatun Cem Güney’den Muzaffer İzgü’ye, Jean Paul Sartre’dan Charles Dickens’a, Gogol’dan Albert Camus’ya kadar yerli yabancı çağdaş yazarların kitapları; dahası Kerem ile Aslı masalına varıncaya kadar da halk hikâyesi kitaplar bile toplatılmıştı.
Bunu TYS ve diğer yazar örgütleri, basın yayın organları, yazarlar protesto etmişlerdi. Sartre da bu kitaba alınan sözleriyle protestoyu desteklemişti. Şöyle diyordu: “Aralarında kitaplarımın da bulunduğu Fransız kitaplarına uygulanan yasaklayıcı tedbirleri onur kırıcı olarak karşılıyor, mücadelenizi paylaşıyorum. Dostluklarla. Jean Paul Sartre”
YASAKLANAN KİTAPLAR HAFTASI
Sonunda ne mi oldu? Her biri elbette aklandı, hak ettikleri saygınlığı yasa karşısında da yeniden kazandılar.
Diyeceğim şu ki 21. yüzyılda kitap yasaklamak, kitap toplatmak, düşünceden korkan siyasal iktidarların antidemokratik tepkisi.
Oysa düşünceyi düşünceyle karşılamak gerekmez mi?
Kitap yasaklarını protesto etmek için, çevirmen/yayıncı İlknur Özdemir’in Tweet’inden öğrendim: ABD’de 18-24 Eylül tarihleri arası Yasaklanan Kitaplar Haftası düzenleniyormuş. Bu yılın sloganı da şöyleymiş: “Kitaplar Bizi Birleştirir. Sansür Bizi Ayırır”.
Doğru söze ne denir!
Amaç bu kitapların daha çok okunmasını sağlamak! Zaten Türkiye’de de geçmişte hep böyle olmadı mı? Bir süre satıştan alıkoyunan kitap, aklandıktan sonra çok satılan, çok okunan listelerinin başında yer almadı mı?
En iyisi sanatın her dalında ve düşüncede ifade özgürlüğüne saygı duymak. Sansürlü hayattan, sevgi ve saygıya dayalı özgür bir hayata geçmektir... Bu da elbette seçimle, demokrasiyle gerçekleşir... Gelmekte olanın gelmesiyle...
