Soru: Eşim SSK emeklisi idi. Aile arasındaki kavga yüzünden yedi yıl önce gitti, hiç haber yok. Ne yapabilirim? Yaşayıp yaşamadığını bile bilmiyorum. Maaşını da hiç almamış. Maddi yönden zor durumdayız. Maaşı bize aktarılamaz mı? Hatice B.
Cevap: Eşinizden yedi yıldır yani 2015 yılından beri haber alamadığınızı belirtmektesiniz. Öncelikle sigortalıdan dolayı hak sahiplerine aylık bağlanabilmesi için sigortalının biyolojik yönden tüm yaşamsal işlevlerinin kesin olarak sona ermesi, yani ölüm olayının gerçekleşmesi gerekmekte. Diğer taraftan, Türk Medeni Kanunu’nun 31. maddesine göre, bir kimse ölümüne kesin gözle bakılmayı gerektiren durumlar içinde kaybolursa, cesedi bulunamamış olsa bile gerçekten ölmüş sayılmakta. Yine kanunda ölüm tehlikesi içinde kaybolan veya kendisinden uzun zamandan beri haber alınamayan bir kimsenin ölümü hakkında kuvvetli olasılık varsa, hakları bu ölüme bağlı olanlar, mahkemeden gaiplik tespiti isteyebiliyor ve bunun için ölüm tehlikesinin üzerinden en az bir yıl veya son haber tarihinin üzerinden en az beş yıl geçmiş olması gerekiyor.
Hakkında mahkemece gaiplik kararı verilen kişi, gaiplik tarihi itibarıyla ölmüş kabul ediliyor. Bazı mahkeme kararlarında gaiplik tarihi doğrudan belirtilmeyebiliyor. Yani kararların “gerekçe” bölümünde olaylar anlatılıp “hüküm” bölümünde tarih belirtilmeksizin gaiplik kararı verilebiliyor. Bu tür kararlarda kararın “gerekçe” bölümünde belirtilen sigortalının “son görüldüğü” veya sigortalıdan “son haber alınan tarih” gaiplik tarihi, diğer bir ifadeyle ölüm tarihi kabul ediliyor. Bu tarih sadece yıl olarak belirtilirse ölüm tarihi 1 Temmuz olarak kabul ediliyor. Mahkeme kararında gaipliğe ilişkin herhangi bir tarih ibaresi bulunmuyor ise kararın kesinleştiği tarih kişinin ölüm tarihi olarak dikkate alınıyor.
Gaiplikte zamanaşımı uygulamasına bakıldığında, kayıp olan kişi için hak sahipleri gaiplik kararı almadan aylık talebinde bulunamayacaklarından, zamanaşımı süresinin başlangıcı gaipliğe ilişkin kararın kesinleştiği tarih oluyor. Hak sahiplerince gaiplik kararının kesinleşme tarihinden itibaren beş yıl içinde müracaat edilmesi halinde ölüm aylıkları; mahkeme kararında yer alan gaiplik tarihini, kararda gaip olduğu tarih belirtilmemiş ise mahkeme kararının kesinleştiği tarihi takip eden ay başından itibaren bağlanmakta.
Kararın kesinleşme tarihinden itibaren beş yıl içinde müracaat edilmemesi halinde, müracaat tarihinden geriye doğru beş yıllık ölüm aylıkları ödeniyor.
Buna göre, yedi yıldır kayıp olan eşinizle ilgili olarak öncelikle sulh hukuk mahkemesinde gaiplik davası açmanız gerekir. Mahkemece gaiplik tespiti yapıldıktan sonra mahkeme kararıyla birlikte SGK’ye müracaat ederek ölüm aylığı talebinde bulunabilirsiniz.
18 YAŞ ALTI HİZMETLERİM DİKKATE ALINIR MI?
Soru: 1/8/1993 tarihinden beri SSK’li olarak çalışıyorum. 5/3/1977 doğumluyum çalışmaya başladığım tarihte 18 yaşın altında idim. Bu hizmetlerim emeklilikte dikkate alınır mı? Mert K.
Cevap: Gerek 506 gerekse 5510 sayılı kanunlarda 18 yaş uygulaması, emeklilik koşullarından sadece sigortalılık süresi şartını etkileyen bir faktör olup 18 yaş altında geçen çalışmalar her durumda emeklilik işlemlerinde dikkate alınıyor. Sigortalılık süresi; sigortalılar adına ilk defa malullük, yaşlılık ve ölüm sigortasına tabi olunan tarih ile malullük ve yaşlılık aylıklarında aylık talep, ölüm sigortasında ise ölüm tarihine kadar geçen süreyi ifade ediyor.
5510 sayılı kanuna göre, 18 yaşından önce malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi olanların sigortalılık süresi 18 yaşını doldurdukları tarihte başlamış kabul edilmekle birlikte SSK sigortalıları için 18 yaş uygulaması 1/4/1981 tarihine göre değerlendirilir. Sigortalıların ilk defa çalışmaya başladığı tarih 1/4/1981 tarihinden:
- Önce ise 18 yaş kuralı uygulanmaz ve sigortalıların çalışmaya başladıkları tarih ve 18 yaş altı prim günleri emeklilik işlemlerinde dikkate alınır.
- Sonra ise 18 yaş kuralı uygulanır ve sigortalılık süre başlangıcı sigortalının 18 yaşını doldurduğu tarih kabul edilir ve 18 yaş altı hizmetler dikkate alınır.
2008 Ekim’e kadar SSK sigortalıları için sadece yaşlılık sigortasında geçerli olan 18 yaş uygulaması, bu tarihten sonra yaşlılık sigortası yanında malullük ve ölüm sigortasında da uygulanmaya başlandı.
Buna göre, ilk defa çalışmaya başladığınız 1/8/1993 tarihi esas alındığında, SSK kapsamında emeklilik koşullarınız: 54 yaş, 5 bin 675 gün ve 25 yıllık sigortalılık süresi. Çalışmaya başladığınız tarihte 16 yaşındasınız. İlk defa çalışmaya başladığınız tarih 1/4/1981 sonrası olduğundan, 18 yaş uygulamasına tabisiniz. Dolayısıyla emeklilik işlemlerinde 18 yaş altında geçen hizmetleriniz prim gün sayısı olarak dikkate alınmakla birlikte, 25 yıllık sigortalılık sürenizin başlangıcı 1/8/1993 değil, 18 yaşınızı doldurduğunuz 5/3/1995 tarihi olarak dikkate alınır.
NE ZAMAN EMEKLİ OLURUM?
Soru: Doğum tarihim 20/9/1991, ilk çalışmaya başladığım tarih ise 1/2/2009. SSK kapsamında çalışıyorum. Evet, emekliliği sormak için çok gencim ama merak ediyorum hangi tarihte emekli olurum. Neslihan Y.
Cevap: İlk işe giriş tarihiniz 1/5/2008 sonrası olduğu için emeklilik koşullarınız 5510 sayılı kanuna göre değerlendirilir. Bu durumda yaşlılık sigortasında birden fazla genel koşul bulunuyor. Buna göre emeklilik koşullarınız;
1- 5510/28. maddenin ikinci fıkrasına (a) bendine göre 58 yaş 7 bin 200 gün (7 bin 200 gün koşulunu 2036 yılına kadar doldurmanız halinde).
2- 5510/28. maddenin ikinci fıkrasının (b) bendine göre yine 7 bin 200 gün. Ancak 7 bin 200 gün koşulunu 2036 yılından sonra doldurduğunuz tarihe göre 65 yaşa kadar kademeli süreç var. Yaş koşulu değişebilir.
3- 5510/geçici 6. maddenin yedinci fıkrasının (b) bendine göre 61 yaş 4 bin 700 gün (4 bin 700 gün koşulunu 2036 yılına kadar doldurmanız halinde).
4- 5510/28. maddenin ikinci fıkrasının (b) bendi ile üçüncü fıkrasına göre 4 bin 700 gün. Ancak, 4 bin 700 gün koşulunu 2036 yılından sonra doldurduğunuz tarihe göre 65 yaşa kadar kademeli süreç var. Yaş koşulu değişebilir.
SORULARINIZ İÇİN
nergis.simsek@cumhuriyet.com.tr adresine e-posta yollayabilirsiniz.
