ABD’nin Sovyet işgaline karşı örgütlediği Taliban 11 Eylül 2001’de ABD’ye saldırınca ABD 11 Eylül sorumlularını cezalandırmak ve Afganistan’ı terör yuvası olmaktan çıkarmak maksadıyla Afganistan’ı işgal etti. Bu işgalde bir yanda Taliban diğer yanda ABD-NATO güçleri ve Afgan Ulusal Ordusu (AUO) arasında 20 yıl süren iç savaş yaşandı.

İKİNCİ VİETNAM

ABD Afganistan’da 2 bin 500’ü asker olmak üzere 6 bin yurttaşını kaybetti. 2 trilyon dolar para harcadı, bu paranın 83 milyarını Taliban’a karşı savaşması için kurduğu AUO için kullandı. 

İşgalin maliyeti artınca ve sonuç alınamayınca ABD askerlerini çekti. ABD ve NATO askerlerinin çekilmeye başlamasından sonra güç boşluğundan yararlanan Taliban çok kısa sürede ülkeye hâkim oldu. Afganistan İslam Emirliği’ni ilan ederek şeriat düzenini kurmaya başladı. 

AUO ülkeyi kısa zamanda Taliban’a teslim etti. Devlet Başkanı dahil üst düzey yöneticiler ve işgalcilerle işbirliği yapanlar ülkeden kaçtılar.

Sonuç olarak Afganistan “Sovyetler’in Vietnam’ı” olmadı ama “ABD‘nin ikinci Vietnam’ı” oldu. Kalıcı Özgürlük Harekâtı (Operation Enduring Freedom) Afgan halkına özgürlük getiremedi, tam tersine geride şeriat düzenine sahip ve terörist yuvası olmaya devam eden bir Afganistan bırakarak çekildi. 

Taliban’ı devirmek için savaşa giren ABD ülkeyi Taliban’a bırakarak çekildi yani başarısız odu. ABD’nin Taliban’a karşı kurduğu ve 83 milyar dolar harcayarak desteklediği 300  bin kişilik AUO, mevcudu 70-100 bin arasındaki Taliban karşısında dağıldı.

ABD NEDEN BAŞARISIZ OLDU?

ABD Afganistan’ı Batı tipi bir demokrasiye dönüştürebileceğini sanarak savaşın siyasi hedefini belirlemede stratejik hata yaptı. Diğer bir hatası çekilirken AUO’ya güvenmesidir.  AUO olması için bir Afgan ulusunun olması gerekir. Oysa bu ülkedeki sosyal ve siyasal örgütlenme ulus aşamasına geçememiş, kabile aşamasında kalmıştır. 

Bir ordunun gücü maddi (silah) gücü ile manevi (moral) gücünün çarpımıdır. Dünyanın en modern silahlarına sahip bir orduda moral güç yoksa o ordu başarılı olamaz. AUO değişik etnik gruplardan gelen askerlerden oluşmaktaydı. Savaşma azim ve iradesi, disiplin, komutanlara güven, dayanışma duygusu gibi moral faktörleri zayıftı.

AUO’nun en zayıf tarafı komutanlarının yolsuzluklara bulaşmış, ABD yanlısı rejimin adamları olmaları ve liyakate göre değil sadakate göre atanmalarıdır. Sonuç olarak Afgan halkının bugün yaşadığı dram ordusuz kalmış bir halkın dramıdır.

ALINACAK DERSLER

Bir halk kendi ülkesini savunamazsa başka bir devlet onu savunamaz. Ulusal güvenlik başkasına havale edilemez.

ABD’nin Afganistan’a Batı tipi bir demokrasi getirmek hedefi imkânsızdır. Ulus başkası tarafından inşa edilemez.

Laiklik olmadan demokrasi olmaz.

Kaliteli subay eğitimi ve komutanların sadakate değil, liyakate göre atanması başarılı ordu için esastır. 

TÜRKİYE AÇISINDAN 

Türkiye bugün Afganistan olmadıysa bunu Atatürk devrimine borçluyuz. Taliban yönetimi laikliğin önemini gözler önüne sermektedir.

Güçlü ordu, ulusal teknolojiye sahip modern silahlar ve iyi yetişmiş subay kadrosu ile mümkündür. Kaliteli subay eğitimi en az yerli savunma sanayisi kadar önemlidir.

FETÖ darbe girişimi bahane edilerek Türk Silahlı Kuvvetleri’ne karşı yapılan darbe kapsamında subay eğitiminin seviyesini düşüren, ordu-millet bütünleşmesine zarar veren tedbirler kaldırılmalıdır. 

Komutanlar sadakate değil, liyakate göre atanmalıdır. Orduya siyaset sokulmamalıdır.

DR. CİHANGİR DUMANLI

EMEKLİ TUĞGENERAL