1913’e dek Türk egemenliğinde kalan Batı Trakya, Yunanistan’ın kuzeydoğusunda yer alır, Gümülcine, İskeçe ve Dedeağaç illerini kapsar. Türkiye ile Yunanistan arasında 30 Ocak 1923’te imzalanan mübadele sözleşmesi uyarınca Batı Trakya’daki Türk nüfus ile İstanbul, Gökçeada ve Bozcaada’daki Rum Ortodoks nüfusu mübadele dışı kalmış, yerlerinde bırakılmıştır. 1923 Lozan Barış Antlaşması’yla Batı Trakya Türk toplumuna “azınlık” statüsü tanınmıştır.

Antlaşmanın 45. maddesinde, Türkiye’nin Müslüman olmayan azınlıklara tanıdığı hakların, Yunanistan’daki Müslüman azınlığa tanındığı belirtilmiştir. Bu maddeyle Batı Trakya Türkleri birçok hakkın yanında, kendi eğitim kurumlarını, gazetelerini (medyasını) kurma hakkını kazanmıştır. Günümüzde Batı Trakya’da yaklaşık 150 bin Türk yaşamaktadır. Türk azınlık Batı Trakya nüfusunun yüzde 30’unu oluşturmaktadır.

BÜYÜK İŞLEV GÖRÜYORLAR

Batı Trakya Türkleri günümüze dek gazeteler, dergiler, kitaplar yayımlamış, köklü bir yazılı basın geleneği yaratmıştır. 1970’lerde başlayan korsan yayınlarla tüm Avrupa’da radyo yayıncılığındaki devlet tekeli kırılırken 1990’larda Batı Trakya’daki Türkler önce korsan radyo yayınları yapmış, 1992’den başlayarak Türkçe yayın yapan özel radyolar kurmuştur. Günümüzde Batı Trakya’da dört Türk radyosu vardır.

Balkanlar’da 77 yıldır Türkçe radyo yayınları yapılmaktadır. 28 Aralık 1944’te, Makedonya’da Köprülü’ye (Veles) bağlı Yukarı Vranofça adlı Türk köyünden, partizan Türklerce yapılan beş dakikalık radyo yayını, Balkanlar’da Türkler tarafından yapıldığı bilinen ilk radyo yayınıdır. Günümüzde Yunanistan, Makedonya, Kosova, Bulgaristan, Romanya ve Moldova’daki Gagavuzya’da yaşayan Türkler, gerek bulundukları ülkelerin devlet radyolarında kendilerine ayrılan pay oranında gerekse kendi kurdukları özel ve topluluk radyolarıyla seslerini duyurmaktadır. Türk halkının sesi olan Türkçe radyo yayınları, Balkanlar’daki Türklerin varlığını sürdürmesi, kimliğini koruması açısından okul, dernek, siyasi parti gibi diğer Türk kurumlarıyla birlikte büyük işlev görmektedir.

Batı Trakya’daki Türk radyoları yerel radyo statüsündedir. Yunanistan’da Türk azınlık radyolarıyla ilgili özel mevzuat yoktur. Mevzuata göre yabancı dilde yayın yapan radyo yayınlarının yüzde 25’i Yunanca olmalıdır. Türkçe, yabancı diller kapsamında olduğundan haber bültenleri ve reklamların yarısının Yunanca olması zorunludur. Canlı yayınların sunumunun Yunanca yapılması zorunludur.

Radyo televizyon kurulu, program dilinin Yunanca olması için baskı yapmakta, sıklıkla ceza vermektedir. 3 bin Avro’dan başlayan cezalar, mali açıdan radyoların belini bükmektedir. 24 saat İngilizce ve diğer yabancı dillerde yayın yapan haber ve müzik kanallarına böyle bir yaptırım uygulanmamaktadır. Bu, Türkçe yayın yapan radyolara uygulanan çifte standardın kanıtıdır.

TÜRK DİLİ, TÜRK KİMLİĞİ, TÜRK VARLIĞI

Türkçe yayınlara verilen cezaların esas nedeni, Batı Trakya’daki Türk varlığının ve kimliğinin tanınmamasıdır. Yunanistan, Lozan Barış Antlaşması’nın 45. maddesinde “Türk” ifadesi geçmediğinden, Batı Trakya’da Türk varlığını tanımamakta, Yunanistan’da Türklerin yaşamadığını bile söyleyebilmektedir. Oysa Batı Trakya’da halen Türk okulları vardır, Türkçe eğitim sürmektedir.

Batı Trakya’da 1920’lerden itibaren Yunan yasalarına göre kurulan Türk Öğretmenler Birliği, Gümülcine Türk Gençler Birliği, İskeçe Türk Birliği gibi dernekler, adlarında “Türk” kelimesi bulunduğu için kapatılmıştır. AİHM kararına rağmen Yunanistan, Türk derneklerinin adlarını kullanmalarına izin vermemektedir. Sağcı politikacılar, Batı Trakya azınlığının, Müslüman Pomaklar, Çingeneler ve Büyük İskender’in Müslümanlaştırılmış torunlarından oluştuğunu iddia etmektedir.

BİLİNÇLİ GARİP ANONSLAR

Türk ve Türkçe karşıtlığı garip ifadelerin kullanılmasına da yol açmaktadır. Yunan devlet radyosunun Gümülcine’de yayın yapan yerel radyosu Ert Komotini’de birkaç yıl öncesine kadar, Türkçe haber bültenleri de sunulmaktaydı. Yayınlarda Türkçe haber bülteni yerine “Müslüman dilinde haber bültenini dinleyeceksiniz” gibi komik anonslar yapılırdı. Irkçı yerel gazetelerdeki haberler nedeniyle bu kadarına bile tahammül edilmedi. Türkçe yayınlar tümüyle kaldırıldı.

İnternet teknolojisi, seslerini duyurmakta zorlanan topluluklar için yeni olanaklar sağlamıştır. Yunanistan’daki Türk radyoları da bu olanaktan yararlanmaktadır. Fakat Türk radyoları reklam gelirlerinin azalması, yüksek elektrik faturaları, yüksek KDV oranı gibi ekonomik güçlükler yanında, kendilerine yönelik ırkçı saldırılarla da uğraşmaktadır. Antenleri kırılmakta, sunucuları tehdit edilmektedir.

Yapılan başvurular sonuçsuz kalmakta, failler bulunamamaktadır. Frekans tahsisi talepleri, sürüncemede bırakılmaktadır. Yeni yasaya göre radyolar AŞ olmak zorundadır. 100 bini aşkın nüfuslu şehirlerde haber radyoları için 60 bin Avro, müzik radyoları için 30 bin Avro sermaye şartı getirilmiştir. Bu şartlarda, yerel radyoların, azınlık radyolarının yayın yapması olanaksızdır. Batı Trakya’daki Türk radyolarının geleceği tehlikededir.

DOÇ. DR. ERSOY SOYDAN

KASTAMONU ÜNİVERSİTESİ İLETİŞİM FAKÜLTESİ ÖĞRETİM ÜYESİ