Anayasanın 116. maddesinde, “Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde, TBMM genel seçimi ile cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır” denilmekte. Bu düzenlemede bir yetki verme söz konusu değil! 

Erkler ayrılığını kabul eden çağdaş demokrasilerde yasama, yürütme ve yargı erklerini temsil edecek organlar, bu organların görev ve yetkileri ve birbirlerini denetleyip dengeleme mekanizmaları anayasalarda düzenlenir. 

Cumhurbaşkanının seçimleri yenileme yetkisi de yasama organını denetleme/dengeleme amacıyla verilen bir yetkidir. Yasama organının görev ve yetkisine son verme sonucunu doğurmaktadır. Millet egemenliğinin kullanılmasını doğrudan etkileyen bu yetkinin anayasayla verilmesi gerekir. Çünkü anayasanın 6. maddesinde, “hiç kimsenin ya da organın kaynağını anayasadan almayan bir devlet yetkisi kullanamayacağı” açıkça ifade edilmiştir. 

MADDE 116

Peki, acaba anayasada cumhurbaşkanına “TBMM seçimlerini yenileme yetkisi” verilmiş midir? 

Anayasanın 77 ve 104. Maddelerinin 2017 yılında değiştirilmeden önceki düzenlemelerinde cumhurbaşkanına, TBMM tarafından seçilirken bile, seçimleri yenileme yetkisi verilmişti. Örneğin 104. maddede, “TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar vermek”, cumhurbaşkanının görev ve yetkileri arasında sayılmıştı.
Sonra 2007 yılında 5678 sayılı yasayla yapılan değişiklikle, cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi esası getirilmiş, cumhurbaşkanına seçimleri yenileme yetkisi veren kurallar korunmuştur. Yine bu dönemde, Anayasanın 116. maddesinde, cumhurbaşkanına, bakanlar kurulunun güvensizlik oyuyla düşürülmesi ya da başbakanın istifa etmesi ve 45 gün içinde  yeni hükümetin kurulmaması durumunda seçimleri yenileme yetkisi tanınmıştı. Ancak 2017 yılında 6771 sayılı yasayla yapılan değişiklikle tek adam rejimine geçilirken, cumhurbaşkanına verilen bu yetkiler anayasadan çıkarılmıştır. 

Günümüzde TBMM seçimlerinin yenilenmesine yetki veren tek düzenleme, değişik 116. maddededir. Bu maddenin birinci fıkrasında bu yetki yalnızca TBMM’ye tanınmıştır. Maddede, “TBMM, üye tamsayısının beşte üç çoğunluğuyla seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. Bu halde TBMM genel seçimi ile cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır” denilmektedir. 

Görüldüğü gibi, fıkra iki tümceden oluşmaktadır. Önce birinci tümcede TBMM’ye seçimleri yenileme yetkisi verilmiş, sonra da ikinci tümcede bu yetkinin kullanılması sonucunda yapılacak işlem belirtilmiştir. 116. maddede cumhurbaşkanı ile ilgili de bir düzenleme yer almaktadır. Bu düzenlemede, “Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde, TBMM genel seçimi ile cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır” denilmektedir. Bu düzenlemede, TBMM’de olduğu gibi bir yetki verme yoktur; yalnızca bu yetki olsaydı ve kullanılsaydı sonucunda ne gibi işlem yapılacağı belirtilmektedir. Bu düzenlemeye dayanılıp, cumhurbaşkanına dolaylı yoldan seçimleri yenileme yetkisi verildiği de söylenemez. Bunun en çarpıcı kanıtı aynı maddenin birinci fıkrasındaki, metni yukarıya alınan TBMM’nin yetkisi ve önceki dönemde cumhurbaşkanına tanınan yetki ile ilgili düzenlemelerdir. Kaldı ki bir devlet yetkisinin anayasada dolaylı değil, doğrudan verilmesi gerekir. 

MEŞRUİYET TARTIŞMASI

Dolayısıyla 116. maddedeki cumhurbaşkanı ile ilgili düzenlemenin uygulama yeri yoktur. Bu düzenleme hukuksal söylemiyle “haşivdir”. Milletvekili Seçimi Yasasında da benzer bir kural bulunmaktadır. (m.8) Tüm bu hukuksal gerçekliğe karşın seçimin yenilenmesine cumhurbaşkanınca karar verilirse, yine meşruiyet tartışması söz konusu olacaktır. 

Bülent Serim - Eski Anayasa Mahkemesi Genel Sekreteri