Türkiye’de şu sıralar keyfi en yerinde olan tabii ki yabancılar! YTL’den çıkıp dövize geçip yüksek kurdan da onları bozdurup kazanıyorlar. Hem de iyi kazanıyorlar. Bir zamanlar Güney Asya krizinde kazandıkları gibi!

Türkler ise hâlâ kriz bizi vurur mu, ya da ne kadar sürer teranesinde!

Aslında, vurgunu anlamak için reel piyasalardaki daralmaya bakın yeter. Ağustosta üretim; dayanıklı tüketim eşyası büro-muhasebe-bilgi işlemciliğinde yüzde 56.6, televizyonda yüzde 36.5, buzdolabında yüzde 26.6, çamaşır makinesinde yüzde 7.3 küçülmüş. Taşıt yüzde 12.9, tekstil üretimi de yüzde 21.3 daralmış!

Dolayısıyla, süreçten herkes etkilenecek. Ne ölçüde etkileneceğimizi anlamak içinse, teknik bir belge olan bütçeye.. şu an IMF’nin yaptığı gibi 2008 ve 2009 bütçelerinin seyrine bakmak lazım.

Malum, eylülde bütçe 9.4 milyar YTL açık verince 9 ayda bütçe 4.8 milyar YTL açık verdi. Faiz dışı bütçe açığını da 4.4 milyar YTL’ye yükseltti. Oysa, daha bir ay önce, yani ağustos’ta 4.6 milyar YTL bütçe fazlamız vardı. Faiz dışı fazlamız da 40.9 milyar YTL idi.!

Peki, ne oldu da bütçe, bir ayda, bir önceki aydaki fazla kadar açığa dönüştü?

Maliye Bakanlığı’na sorarsanız eylüldeki 9.4 milyar YTL’lik açığın sorumlusu 10 günlük bayram tatili! Ne var ki, bütçe teknik bir araç. Açığın nedenleri bayram tatiliyle değil, ancak harcama ve gelir kalemlerindeki hareketlerle açıklanabilir.

Maliye Bakanlığı’nı haklı çıkarmak için işe bütçenin gelir kaleminden başlayacak olursak.. Gerçekten de, bayram tatili nedeniyle vergi tahsilatlarında sorunlar yaşandı. Malum, KDV ve Gelir ve Kurumlar Vergisi gibi ödemeler genellikle son güne kalır. Bu kez de son gün, ödemelerin en sıkışık olduğu cumaya geldi. Cumartesi günü de bayram tatili resmen başladı.

Yani? Bankaların, neredeyse 2 milyar YTL’yi bulan vergi ödemelerini banka kayıtlarına geçirmesi için tatilin bitmesi gerekiyordu. Öyle de oldu.

Kısacası, eylüldeki 9.4 milyar YTL’lik açığın 2 milyarı ekimin bütçe gelirlerinde görülecek. Dolayısıyla, ekimin bütçe açığı da olduğundan daha aşağı gözükecek!

Öte yandan eylül, bütçe açısından harcamaların üst üste geldiği bir aydı. Örneğin:

• 1.3 milyar YTL’yi bulan tazminat farkları

• 3.6 milyar YTL’lik yeşil kart, sağlık, emeklilik ödemeleri

açığın en azından yarısının nerden geldiğini açıklıyor.

Bir de gündemdeki yerel seçimler nedeniyle arttırılan harcamalar var ki… Bu kalemlerin arttırılmaya devam etmesi, açığın daha da büyüyebileceğini göstermekte. Örneğin, sadece eylülde yerel yönetimlere, 1 milyar YTL’nin üstünde aktarıldı. Yılbaşından bu yana yapılan toplam aktarımın üstündeki bu miktar sadece bizi değil, IMF’yi de düşündürmekte!

Bu arada.. 2.8 milyar YTL’yi bulan KEY ödemelerinin bütçenin gider kalemine neden hâlâ eklenmediği de akılları kurcalayan diğer bir soru!

2009 bütçesinin hali bugünden belli mi?

Maliye Bakanlığı’nın aldığı tasarruf önlemleri 2009’un kemerleri sıkma yılı olacağını göstermekte. Başta kamu idarelerinin harcamalarının kısılması olmak üzere giderleri azaltıcı bir politika izlemek zorunda.

Zorunda, çünkü başta TÜSİAD olmak üzere sermaye kesiminin talebi IMF’nin yine çıpa olarak kullanılmasından yana. Başka deyişle, gündemde AKP’nin yerel seçimler bahanesiyle açılıp saçılmasına karşı IMF sopasıyla terbiye var!

Mevcut tasarıya göre hükümetin 2009’daki bütçe giderleri 262 milyar YTL. olacak. 60 milyar YTL’lik personel ödemeleri ile 58.5 milyar YTL’lik faiz ödemeleri şimdiden bütçenin yarısını bloke etmiş durumda!

Ne var ki, personel ödemeleri için Orta Vadeli Mali Plan’da 56.7 milyar YTL. ayrılmışken 2009 bütçesinde bunun 60 milyara çıkarılmış olması akla maaş zamlarını değil, hükümetin kadrolaşma çalışmalarını artıracağını getirmekte!

Buna karşılık, 2009’da 200 milyarı vergilerden gelmek üzere toplam gelir 245 milyar YTL… Bütçe açığı da 17 milyar YTL olacak.

Orta vadede mali duruma dönüp baktığımızda, vergi gelirlerinin 198.6 milyar olarak planlandığını görüyoruz ki.. Hükümet 1.4 milyar YTL ekstra vergi toplamayı hedeflediğini göstermekte. Yani? Yeni vergilere ve/veya vergi artışlarına hazırlıklı olmakta yarar var.

Aslında, çok meraklanmamıza gerek yok. Zira IMF, Hazine-DPT ve Maliye bürokratlarıyla birlikte 2008 ve 2009 bütçesini şu sıralarda karşılaştırmalı incelemekte. Alınacak önlemler bir bir sıralanmakta. Bunların başında da

• Ücret ve maaş artışlarının sınırlanması ve…

• Yeni vergiler

• İstihdamın daraltılması

var.

Umarım, hâlâ “Kriz bizi nasıl etkileyecek” diye meraklanmıyorsunuzdur..!

turkmini@superonline.com

www.turkelminibas.net