Bırakın yılları, son bir yıldır borsa endeksinin şehvetine, ihracattaki rekorların rehavetine kapılmamamız gerektiğini… Global kriz içinde yaşadığımızı, ara dalgalarla sarsılmaya hazırlıklı olmamız gerektiğini sürekli yazdım. Ne var ki, bizim zevatın algılama tutulmasından kurtulması için dalganın gününü ve saatini de vermek gerekiyormuş!
Oysa, temmuzdan beri bunu da yaptığımı sanıyordum ama neyse!.. Merkez Bankası Başkanı’nın uyarılarının bile geç algılandığına bakılırsa yeni dalgaya da hazırlıksız yakalanacağımız kesin.
Hatırlarsanız, geçen hafta bankaların kredi vermek yerine Hazine bonosuna yatacağının altını çizmiştim. Bu hafta banka üst düzey yöneticilerinin kredi vermeye hazır olduklarını ama “iyi”, yani sağlam müşteri bulmakta zorlandıkları için kredi veremediklerini dile getirmeleri de zaten bu tespiti doğrulamakta.
Aylık Sanayi Üretim Endeksi kasımda, 2007 Kasımı’na göre 13.9 düşmüşken… İşsizlik oranı da sonbahar ortalaması olarak ekimde, 2007 Ekimi’ne göre 1.2 puan artarak yüzde 10.9’a çıkmışken bankaların kredi vermeyi riskli bulmalarını anlamak mümkün.
Zaten, bu noktada önemli olan bankaları kredi vermeye zorlamak değil! Özel kesim firmalarını kredi alabilir duruma getirecek mekanizmaların devreye sokulması. Zira, kredi dağıtımı bankaların görevlerinden sadece biri. Bankalar da nihai hedefi kâr maksimizasyonu olan birer firma olduklarına göre devlet zoruyla kredi dağıtmalarını bekleyemeyiz. Tabii ki riskin az ve kredilerin geri dönüşünün hızlı olacağı projelere kredi vermeyi tercih edecekler.
Kaldı ki Merkez Bankası’nın açıkladığı da gösterge faiz oranı. Yani, piyasalara yol gösteren bir faiz oranı, ama uymak zorunda oldukları faiz oranı değil!
Özel kesim firmalarına gelince…. Borç verme faiz oranının yüzde 17.5’ten yüzde 15.5’e çekilmesiyle özel kesimin kredi talebini birdenbire arttırması da beklenmemeli. Özellikle de dış pazarın daraldığı şu süreçte! Artan işsizlikle birlikte iç talebin hızla daralmaya devam etmesi iç pazarın da kredi faiz oranlarındaki düşüşten hemen etkilenmeyeceğini göstermekte.
Kısacası, Merkez Bankası’nın son faiz indirimi riskli bir karar olarak algılanmalı.
Merkez Bankası’nın önümüzdeki aylarda aşamalı olarak indirime gitmek yerine daha büyük oranlı bir indirimi neden tercih ettiğine gelince, büyük olasılıkla:
• İçerde enflasyonun düşeceğine dair beklentilerin devam etmesinden;
• IMF’yle yapılacak anlaşmanın kesinleşmiş olmasının verdiği rahatlıktan;
• Uluslararası piyasalarda emtia fiyatlarının düşmeye devam etmesi nedeniyle maliyetlerin düşeceği olasılığından kaynaklanmakta. Zaten Banka’dan yapılan açıklamada da “finansal koşullardaki ek sıkılaşmanın telafi edilmesine katkıda bulunacağı” düşünüldüğü için toplu bir indirime gidildiği belirtilmekte.
Buna karşılık, Merkez Bankası’nın kararını neden riskli bulduğuma gelince… 1) Gerek arz gerek talep cephesi enflasyonun düşeceğinden ziyade talep daraldığı için ürün fiyatlarının düşeceği beklentisi içinde. Dolayısıyla, Merkez’in enflasyon beklentisi üzerinden faiz oranlarını indirmesi deflasyonun kesinleşmesi halinde farklı sonuçlar yaratabilir.
2) IMF’yle yapılacak anlaşmanın ana fikri ekonominin makro dengelerinin yeniden düzenlenmesinden ziyade borçların ödenmesi olduğundan Merkez’e IMF anlaşmasına dayalı hareket özgürlüğü vermeyecektir.
3) Uluslararası piyasalarda emtia fiyatlarının düştüğü gerçeğine karşılık Türkiye iç piyasasında başta petrol olmak üzere birçok emtianın fiyatı artmaya devam etmektedir. Dolayısıyla, maliyetlerin kısa sürede düşeceği varsayımı gerçekçi gözükmemektedir.
www.turkelminibas.net
