Geçen haftalarda üst üste yayımlanan veriler krizin hem global niteliğini kesinleştirdi. Hem de ABD’yle sınırlı kalmayıp AB’yi de sarmaladığını gösterdi.

Perşembe günü ABD’nin ikinci çeyrek GSYH rakamlarıyla moral bulanlar “yine mi felaket tellallığı?” diyebilir, ama... Amerikan ekonomisindeki büyüme ve istihdamla ilgili kıpırdanmaları hiç abartmamak gerek.

Öncelikle, ABD’nin GSYH’si ekonomide iyimser eğilimler yaratmak için 1.9’dan 3.3’e revize edilmiş bir veri. İşsizlik maaşı için başvuranların sayısının beklentilerin altında gerçekleşmesinde ise, geçici iş bulma olanakları gibi mevsim özelliklerinin etkili olduğu kesin. Dolayısıyla, bu tür geçici iyileşmelerin piyasaya para girişini sürekli özendirmesi beklenmemeli!.

Kaldı ki, global ekonomiye revize edilmemiş rakamlarla baktığımızda:

• ABD’de tüketici fiyat endeksi yüzde 4.3’le 27 yıl öncesindeki Körfez Savaşı seviyesinin de üstünde! 2.52 trilyon dolarlık borcuyla en borçlu ülkeler arasında. Kişisel gelirler düşüşte!

• Enflasyonun temmuzda yüzde 7.1’e yükseldiği Japonya’da ekonomi daha şimdiden yüzde 2.4 küçüldü!

• Euro bölgesinde TÜFE 3.8’le hedefin üzerinde!..

• AB ekonomilerinin en güçlülerinden olan Almanya’da ikinci çeyrekte ekonomi binde 5 küçüldü. İş dünyasında güven endeksi geriledi. Başta otomotiv olmak üzere sanayinin motoru olan sektörlerde kârlar düşerken işsizlik 3 milyon kişiye çıktı ve... Ekonomi daralırken sadece temmuz ayı enflasyonundaki artış yüzde 3.5’e ulaştı!

• Yılın ikinci yarısında ancak binde 3 oranında da büyüyen İtalya’da ise perakende satışlar sürekli düştüğünden sanayi üretimi, dolayısıyla istihdam gerilemekte!

• İngiltere’de emlak ve bankacılık temelli kriz yaygınlaşmakta.

• ABD ve AB’de sorunlu banka sayısı hâlâ artmaya devam ediyor.

Ağustosböceği rehavetiyle hâlâ, bunun global nitelikte bir kriz olmadığını söylemenin bir anlamı yok. Türkiye bir başka planette konuşlanmadığına göre kriz genleştikçe Türkiye’deki etkisi daha ezici olacak. Global piyasalardaki gelişmeleri borsa endeksi üzerinden takip etme alışkanlığındakilerin bunu anlaması tabii ki zor.

Ne yapmalı?

Cari açığın daha nisandan yıllık bazda 42.5 milyara dayandığı bir ülkede yapılması gerekenler aslında belli. İhracata dönük sanayileşme stratejisine uygun politikalar doğrultusunda:

1- Kâr marjlarını korumak için emek maliyetini aşağı çeken politikalar yerine... üretimi ithalata bağımlı kılan kur politikalarından vazgeçilmesi;

2- Büyümeden feragat etmeden enflasyonu kontrol altında tutabilmek için üretim ile fiyat ve gelir politikalarının gelir farklılıklarını ortadan kaldıracak şekilde düzenlenmesi;

3- Başta ihracata yönelik olanlar olmak üzere krizin her bir sektör üzerindeki etkisinin tek tek hesaplanarak üretim planlamasının yapılması;

4- 37 milyar doları kısa vadeli olmak üzere toplam dış borcu 158 milyar dolara ulaşan özel kesimin borç ödeme sorunlarına şimdiden çözüm yaratılması ve... Sendikasyon kredilerinin yenilenmesi için yapılması gerekenler ile borçlarını geri ödeyemeyen firmaların faturasının kime ödetileceğinin hükümetçe ilanı lazım.

Hâlâ, “Nasılsa büyüme yavaşlıyor, büyüme yavaşlayınca üretim gerileyecek, dolayısıyla girdi ithalatı da düşecek; kısacası cari açığa kafanı takma” diyorsanız... Acı haber, büyümenin yavaşlaması cari açıkta her zaman daraltıcı etki yapmaz. Özellikle de dış borç ve harcama kaynaklı büyüyen ekonomilerde!..

Yıllardır “cari açık Türkiye’nin yumuşak karnı” diye debelenmemiz de zaten bu nedenleydi!

Cari açık sorununa şimdi enflasyon da eklendi. Malum, elektrik ve doğalgaza gelen zamların sanayi ürünleri üzerindeki etkisi eylülle birlikte belirginleşecek. Kafkaslar’daki paylaşım giderek kızışacağına göre petrol fiyatları da artmaya devam edecek. Petrol fiyatlarının artması enflasyon ile dış ticaret açığını eşzamanlı yukarı çekecek.

Ramazan ve Şeker Bayramı nedeniyle eylülde gıda ve dayanıksız harcamaların artacağını da hesaba katarsak... 2008’in son çeyreğinin zorlu geçeceğini bilmenin zamanı geldi de geçiyor bile.

Fotoğraf bu kadar net, ama... AKP hükümeti her nedense hâlâ beklemede!..

turkmini@superonline.com

www.turkelminibas.net