Halkın hayat pahalılığı ve enflasyona olan ilgisi sıradan bir duygu değildir. Onu derinden etkiler ve geliri ile harcaması arasında dengenin bozulmasının en büyük kaynağı olarak da enflasyonu görür.
Yüksek enflasyon dönemlerinde bu ilgi daha da artar... Enflasyonun tanımını yeniden çalışmaya, ayrıntılı öğrenmeye başlar çünkü tüketiciler bilgiyi kullanmaya odaklı karmaşık özelliklere sahip bir gruptur.
Gelirlerinin erimesiyle hayat pahalılığından şikâyet etmeye başlayan hane halkı, bir adım ötede, gelir-gider dengesinde bir bozulma, belirli bir eşik seviyesini aştığında sorgulama dönemine girer. Gerçekleşen enflasyon ile beklenen arasındaki farkı, açıklanan resmi veriler ile karşılaştırmaya başlar. Rasyonel tüketici olan hane halkı bir sonraki aşamada ise kendi enflasyon oranlarını yüksek sesle ifade etmeye başlar.
Diğer bir ifadeyle, enflasyon oranı ne kadar yükselirse halkın ona karşı ilgisi de aynı oranda, aynı derecede yükselir…
Bu yazıda hane halkının bu ilgisinin yapılan yanlışlarla nasıl oluşturulduğunun bir senaryosunu çizelim isterseniz.
Şimdi bir ülke düşünelim... Ve o ülkede aşama-aşama yapılan yanlışlarla enflasyonun bağlantısını kuralım...
O ülkede,
Bir istatistik kurumu vardır... Verileri, açıklandığı ana kadar kimse görmez, değiştirmez ve bunu yapmayı kimse, hiçbir yetkili teklif bile edemez.
Enflasyon artık yıllık iki hanelerde dolaşmaya başlar, başkan bundan çok rahatsız olur.
Bunu düzeltmek gerekecektir ve içişleri bakanı kanunla korunan tüm mikro verilere erişmek ister, aniden karar vericiler ekonomi yerine yöntemi değiştirerek yıllık enflasyonu baskılamak istemektedir.
Verilere hızlı erişim kanalıyla bir kontrol mekanizması kurulması amacı vardır.
Kurum başkanı buna direnmekte, böyle bir kontrolün olanaksız olduğunu ve kanunlarla korunduğunu vurgular.
Karar vericiler dışarıdan bir danışmanlık firması ile anlaşır ve kuruma “Biz geliyoruz, verileri aç, metodolojiyi göster” haberini gönderir.
Gelirler de... Ama toplantı kavgalı geçer, kurum başkanı direnir.
Hemen arkasından kurumun enflasyonu ölçen daire başkanı görevden alınır ve enflasyon verilerinin yayımlanması durdurulur.
Kurum başkanı istifa eder ve karar vericiler kurumun tüm kontrolünü ele geçirir.
Parlamento saldırının önlenmesini ister (kişilik hakkına saldırı ile karıştırmayın bunu lütfen!).
TÜFE’nin ölçüm yöntemi değiştirilir.
Yeni başkanlık seçimi olur, başkanın karısı o ülkenin yeni başkanı olarak seçilir.
İstatistik kurumu çalışanlarının ücretlerinde kesintiye gidilir.
Özerk kurumlar ve özel danışmanlık ofisleri günlük enflasyonu hesaplamaya başlar.
Kurumda yeni enflasyon sepet ağırlıkları belirlenir.
Maliye bakanlığı binasında kurum çalışanlarına fiziki saldırı olur.
Hükümet, IMF ile istatistiklerin normalleşmesi konusunda bir anlaşmaya varıldığını duyurur.
Sorun vardır... Enflasyon oranlarını ölçen ve danışmanlık yaptığı firmalara bilgi aktaran kuruluşlara baskı gelmeye başlar, para cezası uygulanmaya başlar ve ceza yasalarının uygulanacağı yazısı gönderilir onlara.. Hâkim karara itiraz eder ve süreci durdurur.
Akademiden de yeni ölçümler gelmeye başlar. Enflasyon oranı söylenenin üç katına ulaşmıştır.
Uluslararası kuruluşlardan kınama yazısı gider karar vericilere. Etkili medya grupları ülkenin verilerini yayımlamayı durdurur... Şüphe vardır.
Açlık endeksi verileri artık yayımlanmaz olur.
Seçim olur, muhalefet iktidara gelir ve ilk iş olarak tüm fiyat verilerinin yayımlanması sekiz aylık bir süre için durdurulur... Veri sağlığını düzeltmek zorunludur.
O ülke hangisi mi?
Arjantin. Hâlâ durgunluğun pençesinde, restorasyon sürecindeki Arjantin.
Ve sorunun nedeni de çok tanıdık.
