Gencecik yaşta aramızdan ayrılanların garip biçimde çoğaldığı bugünlerde yaşamın anlamını doğum ve mutlak sonu ölüm üzerinden sorgulamayan var mıdır? 

Sanmıyorum. 

Elbette cahil ve aptalları hesaba katmıyorum. Onların harcı değildir ne yaşam ne de ölüm üzerine basmakalıp olmayan düşünce üretmek. 

Aslında ölümün karşısına yaşamı koymak, bence yanlış. Çünkü ölüm, son halkası da olsa yaşamın bir parçası. Gerçek fark, savaşım ve karşıtlık, “olmak” ile “ölmek” arasında...

Bu iki sözcük arasındaki ses akrabalığı, bir rastlantı değil. Noktasız “oluyoruz”, noktalı “ölüyoruz”. Olmazsak ölüyoruz, ölürsek zaten olmuyoruz. Son sözü ölümün söyleyeceğini, nihai zaferi mutlaka onun kazanacağını bile bile, olmaya, bir şeyler olmaya çalışıyoruz, habire.

SONUÇ BELLİ, AMA İNANAMIYORUZ

Doktor olmaya, mühendis olmaya; yazar, memur, kasap, çöpçü, zengin, iyi, kötü, namuslu, namussuz, adam, kadın, insan olmaya uğraşıyoruz. Kimimiz başarıyor, kimimiz başaramıyor. Ölümün her şeyi silip süpüreceğini bilerek sanki kalıcıymışız gibi “olmaya” çaba harcıyoruz. 

İstisnasız, hepimiz.

Depremde binlerce hemcinsimiz ölüyor, geri kalanlar “olmayı” sürdürüyor. Beyin kanaması, kalp krizi, trafik kazası, bazen suikast ya da cinayet; beklenmedik dönemeçlerde beklediğini biliyoruz, ölümün. 

Kaçınılmaz depremler bekliyoruz, yine de “olmak” peşinde, aklımızı kaçırmadan geleceğe ilişkin planlar, programlar yapabiliyoruz. 

ÇARESİZLİĞİN İTİCİ GÜCÜ

Neden? Nasıl başarıyoruz, nereden buluyoruz bu gücü?

Elbette çaresizlikte!

Çünkü tek çözüm olarak parmağını kımıldatmadan, yani “olmadan” ölmeyi beklemeyi, yani ölmeden ölüme teslimiyeti öneren bir yaşam alanında; düşmanı yok sayıp “olmaya” çalışmak daha kötü bir seçenek değil.

Ve ölüm karşısındaki çaresizliğin, böyle bir yaklaşımla çareye dönüştüğünü görmek, geçici de olsa bir tatmin.

86 yıllık yaşam kavgası 2020’deki COVID-19 salgınıyla biten Belçikalı yazar Marcel Moreau’yu Paris’te tanımıştım. Dostluğumuz, Türkiye’ye döndüğüm 2012 yılına kadar sürmüştü. 

CESUR TEREDDÜT

Marcel Moreau’nun vahşice karamsar bir öfkeyle yazdığı kitapları çok severim. Çünkü öfkesinde umut vardır, karamsarlığının gölgesinde de belli belirsiz parlayan ışıklar...

Karamsar olmasaydı Moreau, öfkeli olmazdı. Öfkeli olmasaydı umudu olmaz ve yerleşik düzene teslimiyeti seçerdi, hiç kuşkusuz. Yani beyin ölümünü. 

1985’te Filistinli teröristlerce kaçırılmakla ünlenen Achille Laura gemisinin 1994’te yine turistik bir sefer sırasında yanarak battığı gün, yazar Marcel Moreau da yolcuları arasındaydı. İyi yüzme bilmiyordu. Yolcuların canlarını kurtarmak için denize atladığı anda o da sırtına bir can yeleği geçirmiş ama suya atlamakta tereddüt ediyordu.

BAŞKASI YAŞIYOR YA DA YAŞASIN DİYE

Yavaş yavaş yan yatan geminin güvertesinde can yeleği bulamayan küçük bir kızın hıçkıra hıçkıra ağladığını görünce “Ben çok yaşadım, artık ölsem de olur” diye düşünüp yeleğini kıza verdi ve 

halata tutunup suya kaydırdı korumasız bedenini. 

Denizde öylece, yüzmeye bile çalışmadan gücünün kesilmesini beklerken iki genç kadın geçti yanından. Bir yandan sağlam kulaçlarla suyu yarıyorlar, öte yandan “Ne biçim gemiymiş, yeterli can kurtaran sandalı bile yok! Neyse ki kıyı uzak değil, 15 dakikada varırız” diye sohbet ediyorlardı. 

Marcel Moreau, birden canlandı ve yüzmeye başladı, iyi kötü. Yarım saat sonra sahil muhafaza tarafından kurtarıldı ve kitaplarını yazmayı sürdürdü. 

İşte bizler de aynı nedenle yaşıyoruz: başkaları yaşıyor ya da yaşasın diye.

KAPTANIN ŞİİR DEFTERİ

Yanımdayken başlıyor daha

bitmiyor hasretin.

Bütün rüzgârlarım senden

esiyor.

Pusulam özlemine takılmış.

Fırtınalara kim yakalanır.

Yoksul teknelerin yoksul

kaptanları.

Yönler, rotalar kaybolmuş.

Açık denizlere yağmurcu

dükkânı açmış martılar.

Ne limanlardan umut var

ne de bu gökyüzünden.

Dalgalar kötü haberci

bu gece.

Yanımdayken başlıyor daha

bitmiyor hasretin. 

 

A. Kadri Ergin