5510 sayılı Kanunun 28. Maddesinin sekizinci fıkrasıyla getirilen düzenlemede; başka birinin sürekli bakımına muhtaç ağır engelli çocuğu bulunan kadın sigortalıların, 2008/Ekim sonrası çalışmalarının dörtte biri emeklilik yaş hadlerinden düşürüldüğü gibi prim ödeme gün sayılarına da ilave edilmek suretiyle, bunların daha erken emekli olmalarına imkân tanınmaktadır. Ancak, bu hak sadece kadın sigortalılara verildiği gibi, verilen yıpranma payı sadece yaşlılık aylığı bağlanmasında değerlendirilmektedir.
BU HAKTAN HANGİ SİGORTALILAR YARARLANABİLİR?
Sadece kadın sigortalılardan;
-5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği 2008/Ekim öncesi veya sonrası SSK ve Bağ-Kur kapsamında olanlar,
5434 ve 5510 sayılı kanunlar kapsamındaki Devlet memurları,
-2008/Ekim öncesi ve sonrası isteğe bağlı sigortalılar,
-5510 sayılı Kanunun ek 5, ek 6 ve ek 9. Maddesi kapsamındaki sigortalılar,
Yararlanmaktadır.
KADIN SİGORTALILARA HANGİ SÜRELER İÇİN BU HAK VERİLMEKTEDİR?
Kadın sigortalıların 2008/Ekim sonrası;
-SSK, Bağ-Kur ve Devlet Memurluğunda geçen süreleri,
-İsteğe bağlı sigortaya prim ödenen süreler,
-2008/Ekim sonrası geçen ve 3201 sayılı Kanun kapsamında borçlandırılan süreler,
-2008/Ekim öncesi 2925 sayılı Kanun kapsamında tarım sigortalısı olup, bu tarihten sonra SSK kapsamında geçen süreler,
için yıpranma payı hesaplanmaktadır.
YIPRANMA PAYI SÜRELERİ NASIL BELİRLENMEKTEDİR?
Yıpranma payı verilecek süreler şu şekilde sıralanabilir.
-Kadın sigortalıların 2008/Ekim sonrası hizmet süreleri:
Kadın sigortalıların 2008/Ekim öncesi çalışma süreleri için yıpranma payı verilmemektedir. Dolayısıyla bu hak 5510 sayılı Kanunla verildiğinden, Kanunun yürürlüğe girdiği 2008/Ekim ayı sonrası çalışma süreleri için verilmektedir.
-Çocuğun doğum ve ölüm tarihi arası süreler:
Kadın sigortalılara verilecek yıpranma payları, 2008/Ekim sonrası çalıştığı ve çalıştığı sürede başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede ağır engelli olduğu tespit edilen çocuğunun yaşadığı süreler için verilecektir. Dolayısıyla, çocukla ilgili bu tespitin yapıldığı tarih ile çocuğun ölüm tarihi arasındaki süreler için yıpranma payı verilmektedir. Öte yandan, çocuğun muhtaç ağır engellilik durumunun kadın sigortalının işe giriş tarihinden önce olması halinde, işe giriş tarihinden, sonra olması halinde ise ağır engellilik tarihinden itibaren kadın sigortalıya yıpranma payı verilmektedir. Çocuğun bu süreler içinde ölmesi halinde, ölüm tarihine kadar yıpranma payı verilmektedir.
-Başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede ağır engelli olma halinin başlangıç ve bitiş tarihi:
Bakıma muhtaç derecede ağır engelli çocuğun bu durumu Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) sağlık kurulu tarafından belirlenmektedir. Çocuğun başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede ağır engelli olma halinin, yapılacak kontrol muayenesi sonucu ortadan kalktığının anlaşılması halinde, kontrol muayenesi sonucu düzenlenen rapora göre başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede ağır engelli olma durumunun ortadan kalktığı tarihten itibaren geçen çalışmalarından dolayı kadın sigortalılara yıpranma payı verilmeyecektir.
-Çocuğun evli olup olmaması:
Evli çocuk için kadın sigortalıya yıpranma payı verilmemektedir.
-Kadın sigortalı boşanmış ise velayetin kadın sigortalıda olup olmadığı:
Kadın sigortalının boşanması durumunda başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede ağır engelli çocuğunun velayetinin,
-Çalışmaya başladığı tarihten önce başka birisine verilmesi halinde çalışmaya başladığı,
-Çalışmaya başladığı tarihten sonra başka birisine verilmesi halinde velayetin verildiği,
tarihten itibaren geçen çalışmalarından dolayı yıpranma payı verilmeyecektir.
-Çocuğun, kadın sigortalı tarafından evlat edinilip edinilmediği:
Kadın sigortalılar, 5510/28. Madde/sekizinci fıkra kapsamında verilen yıpranma payından, kendilerinin veya eşiyle birlikte evlat edindiği çocuklardan dolayı da yararlanmaktadır. Ancak kadın sigortalıya evlat edinilen çocuktan dolayı verilen yıpranma payında, sürenin başlangıcı çocuğun evlat edinildiği tarihten önce olmamaktadır.
-Başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede ağır engelli çocuğun birden fazla olması:
Kadın sigortalının başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede ağır engelli çocuğunun birden fazla olması halinde, ağır engellilik tarihi eski olan rapor esas alınarak yıpranma payından yararlanacağı hizmet süresinin başlangıcı belirlenmektedir. Çocuklardan birinin bakıma muhtaç ağır engelli durumunun sona ermesi halinde, diğer çocuklarından dolayı kadın sigortalıya yıpranma payı verilmeye devam edilmektedir. Ancak, diğer çocukların ağır engellilik başlangıç tarihinin, bu durumu sona eren çocuğun engellilik çıkış tarihinden sonraki bir tarih ise, bu tarih itibariyle yıpranma payı verilmeye başlanmaktadır.
-Çocuğun, 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu hükümlerine göre korunma, bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinden ücretli veya ücretsiz sürekli ve yatılı olarak faydalanıp faydalanmadığı:
Başkasının sürekli bakımına muhtaç derecede ağır engelli çocuğun, sürekli ve yatılı olarak 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu çerçevesinde korunma, bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinden ücretli veya ücretsiz faydalandıkları süre için çocuğun annesine yıpranma payı verilmemektedir.
ÇOCUKLARIN HASTANEYE SEVK İŞLEMLERİ NASIL YAPILACAKTIR?
5510/28. Mad./ sekizinci fıkrasına göre kadın sigortalılar, çocuklarının başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede ağır engelli olup olmadıklarının tespiti için SGK’ya müracaatlarını, sigortalılıkları devam ederken yapabilecekleri gibi emeklilik aşamasında da yapabilmektedir. Kadın sigortalının SGK’ya başvurduğu tarihte aktif olarak çalışıp çalışmadığına bakılmamakla birlikte, SSK kapsamında sigortalı olarak tescil edildikleri halde adlarına malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmemiş olanların çocuklarının sevkleri yapılmamaktadır.
SGK sağlık kurullarınca yapılan ağır engellilik tespitlerinde hastaneler tarafından düzenlenmiş sağlık kurulu rapor bulguları esas alınmakta olup, kurul kararlarında rapor tarihine göre ağır engelli oldukları belirtilmektedir. SGK sağlık kurulunca gerekli inceleme yapıldıktan sonra, çocuğun başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede ağır engelli olduğu tarih, kontrol muayenesi gerekiyorsa kontrol muayenesine tabi tutulacağı tarih veya çocuk başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede ağır engelli değilse ağır engelli olmadığı hususu da belirtilmektedir.
DEĞERLENDİRME
5510 sayılı Kanunun 28. Maddesiyle getirilen bu uygulamayla, başkasının sürekli bakımına muhtaç ağır engelli çocuğu bulunan kadın sigortalıların 2008/Ekim sonrası çalışmalarının dörtte birinin prim ödeme gün sayılarına eklenmesi ve emeklilik yaş hadlerinden düşürülmesiyle daha erken emekli olmalarına imkân verilmekte ve sadece yaşlılık aylığı bağlanmasında bu yıpranma payları dikkate alınmaktadır. Kadın sigortalılara verilen bu hakkın yapılacak yasal düzenleme ile erkek sigortalılara da tanınması ve yine bu şekilde verilen yıpranma paylarının sadece yaşlılık sigortasında değil, malullük ve ölüm sigortasında da değerlendirilmesi sağlanmalıdır.
