Yirmiye yakın araştırma kitabının yazarı Mustafa Gazalcı iki yıl önce Cumhuriyet Kitapları’ndan yayımlanan Yolumuzu Aydınlatanlar adlı incelemesinde cumhuriyet eğitiminin nasıl hızla geliştirilip uygulamaya geçirildiğini inceliyor. 

Bu bağlamda kitapta, “Cumhuriyet’in 10 eğitim yıldızı” diye nitelediği Mustafa Necati, Vasıf Çınar, Dr. Reşit Galip, Saffet Arıkan, Hasan Âli Yücel ve onların çalışma arkadaşları İsmail Hakkı Tonguç, Nafi Atuf Kansu, İsmail Hakkı Baltacıoğlu, Rüştü Uzel, Raif İnan adları geçiyor.

İLK ATILIMLAR

“Milli eğitim sorununun bir bilim, uzmanlık” işi olduğu görüşünde olan Cumhuriyetin ilk Milli Eğitim Bakanı Mustafa Necati döneminde, kızlarla erkeklerin bir arada öğrenim gördüğü karma eğitime geçildi, Kayseri’de Köy Öğretmen Okulu, Ankara’da Gazi Öğretmen Okulu açıldı, meslek okulları Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlandı, Millet Mektepleri öğretime başladı. Yurtdışına öğrenci gönderildi.

Milli Eğitim Bakanı Vasıf Çınar’ın döneminde, o zamanki adı “Tevhidi Tedrisat” olan Öğretim Birliği uygulamasına geçilince, Darülfünun, üniversiteye dönüştürüldü. 

ATILIMLAR HEP SÜRDÜ

Saffet Arıkan bakanken de Köy Eğitmen Kursları, Ankara’da Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Devlet Konservatuvarı, Erkek Teknik Yüksek Öğretmen Okulu açıldı. 

Dr. Reşit Galip “Türküm, doğruyum, çalışkanım...” diye başlayan Andımızın yazarıdır. Köy Öğretmen Okullarının, Ankara’da Erkek Teknik Yüksek Öğretmen Okulu’nun açılması onun zamanında gerçekleşti.

Dilimizin Farsça, Arapça başta olmak üzere yabancı dildeki sözcüklerden arınıp özleşmesi yolunda etkinlik gösteren Türk Dil Kurumu’nun 1. Dil Kurultayı’na da katılmıştır.

Hasan Âli Yücel, günümüzde de tartışma konusu olan Köy Enstitüleri tasarısının TBMM’nin aldığı kararla yasallaşmasını sağlamıştır.  

Onun önemli bir atılımı, Nurullah Ataç, Sabahattin Eyuboğlu, Vedat Günyol, Sabahattin Ali, Enver Ziya Karal, Bedrettin Tuncel gibi ünlülerin görevlendirildiği yazın dünyamıza 500’e yakın klasik kitabı kazandıran Tercüme Bürosu’nu kurmaktır.  

YIKIM

Cumhuriyetin ilk bakanlarının, gelişime en az onlar kadar emeği geçen yardımcılarının tanıtımları başka bir yazının konusu olacak.       

Onca gelişimden sonra içimden şunları sormak geçti:

- Ülkemizde çağdaş bilgi toplumu yaratmak amacıyla atılımlarda bulunan bakanların, yardımcılarıyla birlikte gece gündüz çalışarak kurumsallaştırdığı bilgi kaynaklarından hangisi bugün ayaktadır? 

- Yoksul halk çocuklarını eğiten Köy Enstitüleri mi? Gençleri sanatsal yönden geliştiren Halkevleri mi? 

Dünya klasiklerinin bütün kentlere yayılmasını sağlayan Tercüme Bürosu ne oldu? Üniversiteler beklenen düzeye getirildi mi?

- Çocukların derse başlamadan, sesleriyle bir bayrak gibi dalgalandırdığı “Türküm, doğruyum, çalışkanım...” diye başlayan Andımız neden yasaklandı?