Tiyatro insana, doğaya, evrene dair düşünceleri, duyguları, gözlemleri insana anlatma sanatı olduğuna göre tiyatrocu adı verilen meslek ehlinin olabildiğince geniş bir bilgi ve merak yelpazesinden beslenmesi önem taşır. Tiyatro eğitiminde mitolojiden sanat ve tiyatro tarihine, antik Yunan’dan geleneksel türlere, akrobasiden eskrim ve dansa kadar geniş bir çerçeveye gereksinim duyulmasının nedeni budur. Hoş, bu eğitimin gereklerinin günümüzde ne denli yerine getirildiği, ülkemizdeki eğitimin genel durumuyla da bir arada tartışılması gereken ayrı bir konudur. Öğrencisinde ezberi ve sınıf geçmeyi değil, düşünmeyi, sorgulamayı, merak duygusunu önceleyen bir eğitim sisteminin ve anlayışının olmadığı yerde, kuşkusuz tiyatro eğitimi de bu genel atmosferden payına düşeni alır, almaktadır.
BİLGİYE ERİŞİM 'DEMOKRATİKLEŞİNCE'
Ama işin bir diğer boyutu da var. İletişim teknolojisinde Tiyatroda eğitimin önemi yaşanan devrimin sonucunda, bilgiye erişimin hiç olmadığı kadar “demokratikleştiği” iddiasının hüküm sürdüğü bir dünyada yaşıyoruz. Herhangi bir konu başlığındaki “bilgilere” erişim artık öğrencilerin bir “tık” uzağında. Peki bu durum bir ilerleme sağlıyor mu?
İşim gereği çeşitli tiyatro okullarından mezun olmuş çok sayıda gençle tanışıyorum, sohbet ediyorum, denemeler yapıyorum. Örneğin tiyatronun yan disiplinlerinden hangilerine ilgi duyduklarını sorduğumda “dans” diyenlere, “Ne dansı” diye soruyorum, genellikle “Latin dansları” yanıtını almak beni şaşırtıyor, “Müzik” ile fazla ilgilenmeyen, “türkü bilmeyen” mezunları görünce üzülüyorum. Yapacağım oyun tiyatro oyunculuğu, beden kullanımı, dans ve koro gerektiren bir türdeyse, genellikle tek kaynakla, sadece tiyatro mezunlarıyla işi çözemiyorum, mutlaka dans (halk dansı veya modern dans) ve şan mezunlarına da yönelmem gerekiyor.
Bunun istisnaları hemen her zaman kendi mesleki meraklarıyla çeşitli yan disiplinlerde ciddi eğitimler almaya çalışmış, alternatif arayışların peşinde koşmuş genç sanatçılardan çıkıyor. Son örneğini Medea- Material’deki genç oyuncularımla yaşadım. Ama istisna ne yazık ki kural olmuyor.
Oysa bilgiye erişim bu denli “demokratikleşmiş” iken tiyatro eğitimi alanların ilgi alanları, alternatif yönelişleri nasıl oluyor da bırakın genişlemeyi, bizim dönemi bile aratacak kadar daralıyor?
GENEL BEYİN ÇÜRÜMESİ
Bunun tiyatroyu, tiyatro eğitimini ve bizim ülkemizi aşan çok daha genel nedenleri olduğunu düşünüyorum. Çağın ruhuna uygun genel beyin çürümesi, bilgi edinmeye çabalayan, düşünen ve sorgulayan birey yerine ezberi ve işini çabucak halletmeyi tercih eden, “Öyle de olur böyle de ne varmış” diyen ve yarı cahilliği içinde tuhaf bir özgüven sergileyen birey tipolojisini öne çıkardı. Seçkin, geniş ve derin bilgiyi aşağılamanın dayanılmaz hafifliği içindeki mediokrasinin, yani vasatın egemenliğinin zeminini de bu genel atmosfer oluşturdu.
Bu şekilde yetişmiş, şekillenmiş bireyler en ileri teknolojik araçları bile kullansalar, bilgiye erişimde ve eriştikleri bilgiyi sindirip yorumlamakta yine aynı eksiklikleri (düşünme, sorgulama, merak eksikliği) sergiliyor ve bu özellikleriyle de bütün dünyada yeni nesil oligarkların kolay manipüle edilebilir av sahalarına dönüşme riskini barındırıyorlar.
Madalyonun diğer yüzünü oluşturan dinamiği ise Ergin Yıldızoğlu 3 Şubat tarihli “Dijital kapitalizm demokrasiye karşı” başlıklı yazısında çarpıcı bir biçimde özetlemiş: “Bilgi üretiminin, bilgiye ulaşmanın ‘demokratikleşmesi’ (kolaylaşması) bu oligarşik kapitalizmde beklenmedik sonuçlar doğurdu. Günümüzde herkes, doğru veya yanlış bilgi yayabilir duruma geldi. (...) Facebook ve X (eski adıyla Twitter) gibi sosyal medya platformları, daha fazla ilgi çekmek için ayrıştırıcı, aşırı içerikleri öne çıkaran algoritmalar kullanıyorlar. Bu durum, otoriter liderlerin kamuoyunu manipüle etmesini kolaylaştırıyor.”
İnsanı, doğayı, evreni insana anlatmanın sanatı olan tiyatro ayaklarını, küçük cam ekranlara hapsedilemeyecek ve asla manipüle edilemeyecek kadar geniş bir ilgi, merak ve sorgulama zeminine basmak zorundadır.
