Önceki yazıma, “Kapsamlı bir araştırma, iki önemli rapor, Çin Halk Cumhuriyeti Ulusal Halk Kongresi’nin onaylayacağı 14. 5 Yıllık Plan’a ilişkin tartışmalar teknolojik gelişmelerin ve ilgili sorunların ‘büyük resmin’ merkezine oturmaya başladığını düşündürüyor” sözleriyle başlamış, Yapay Zekâ Üzerine Ulusal Komisyon’un (YZÜUK) raporu, “Risk alanlarını, yükselen tehditleri ve gereken devlet politikalarını tartışarak devam ediyor” saptamasıyla bitirmiştim. 

Yeni sanayi politikası

Washington Post’ta David Ignatius da raporun “devlet politikalarına” ilişkin önerilerini, “ABD sessizce ekonomisini Çin’e karşı harekete geçiriyor” başlıklı bir yazıda değerlendirirken, raporun önde gelen sponsorlarından Cumhuriyetçi Senatör Marco Rubio’nun, “Çin ile rekabette, serbest piyasa köktenciliğinin zararlarını artık görmenin ve 21. yüzyılda, ABD’nin çıkarlarına uygun bir sanayi politikası benimsemenin zamanı gelmiştir” sözlerini anımsatarak “Rapor, Amerikan ekonomik stratejisinin değişmeye başladığını gösteren ilk işaretlerinden biri olabilir” diyordu. Ignatius’a göre “ABD, Çin ile teknoloji alanında rekabet edebilmek için… bir sanayi politikası benimsemeye başlıyor”. YZÜUK’nin raporundaki 19 öneri, ocak ayında kabul edilen “savunma yetkilendirme” yasasına sessizce eklenmiş. Ignatius, raporun önerdiği seferberlik için “Bu bir Manhatta (atom bombası) projesi değil, ama ona benziyor” diyor.

Siber güvenlik, stratejik verilerin korunması da YZ ve teknolojiyle ilgili bir savunma alanı. ABD SolarWinds şirketinin verilerine yönelik, oradan “Fortune 500” şirketlerine sıçrayan, ABD yönetimi düzeyinde 18 bin noktaya ulaşan Rusya kaynaklı siber saldırı, bunun izinden giderken tesadüfen (!) ayırdına varılan Çin kaynaklı, Microsoft yazılımlarının açıklarını hedef alan bir saldırı, ABD savunmasının yetersizliklerini sergiliyordu.

EUCOM (ABD Avrupa ordusu) eski başkomutanı, emekli Amiral James Stavridis de (halen Carlyle’de üst düzey müdür) Bloomberg’deki yazısında bu yetersizlikleri vurguluyor, ABD’nin bir siber güce sahip olması gerektiğini savunuyordu. Stavridis, bir başka yazısında, “ABD Çin’in ender mineraller silahına karşı güçlü bir savunma geliştirmelidir” diyordu. Çin, halen dijital haberleşme, silah teknolojileri alanında ana girdi olan 17 ender-mineralin üretim-tedarik piyasasının yüzde 80’ini kontrol ediyor.

Foreign Affaires dergisinin Mart/Nisan 2021 sayısında “inovasyon savaşları” başlıklı, Christopher Darby, Sarah Sewall imzalı bir çalışma ABD’nin teknolojik avantajının aşındığını, devletin bu alana daha doğrudan girmesi gerektiğini savunuyordu. 

Bu sırada Çin

14. 5 Yıllık Plan, Çin’in ihracata, başka ülkelerin teknolojilerine bağımlılığını azaltmayı, ülkeyi 2025 yılına kadar ekonomik, teknolojik olarak yalnızca kendine yeterli değil, aynı zamanda dünya lideri olma konumuna taşımayı amaçlıyor. Devlet, özellikle temel (maddenin atom altı parçacıkları düzeyine ilişkin) araştırmalar ve uygulamalı deneyler alanlarını özel sektöre bırakmıyor, kendisi üstleniyor. 5. Yıllık Plan başta YZ, kuantum bilgisayar-iletişim olmak üzere yedi alana doğrudan yatırım ve mali destek sağlamayı öngörüyor. Diğer beş alanı, bilgisayar devreleri, beyin bilimleri, genetik ve moleküler-biyoloji, klinik tıp ve sağlık bakım, derin yeraltı, deniz, kutuplar ve uzay araştırmaları oluşturuyor. Halkın Günlüğü, South China Morning Post gibi yayınlardaki yorumlardan, ABD’li gözlemcilerin kaygılarından 14. 5 Yıllık Plan’ın esas olarak ABD ile rekabetin geleceğini düşünerek hazırlandığı anlaşılıyor.

ABD’de devletin, neoliberalizmin ötesinde, Çin modelini andıran yeni bir sanayi politikası geliştirmeye başlaması yeni bir silahlanma yarışının da habercisi. Bu yarış, dönemin egemen sermaye birikim rejimi içinde savaş sanayii için en kritik sanayi dalları, girdi kaynakları üzerinde yoğunlaşır. Örneğin, 20 yüzyıl boyunca ağır sanayi, nükleer silahlar, elektronik sektörlerinde ve demir, kömür, hidrokarbon, bakır, uranyum gibi girdilerin tedariki üzerinde yoğunlaşıyordu. 21 yüzyılda, bu yarış, YZ, kuantum bilgisayarı, siber-savaş araçları, uzay erişim olanakları üzerinde yoğunlaşıyor. Yine sanayi-teknoloji alanında devletle tekelci sermayenin kaynaşmasını hızlandırıyor.