Çocuklar felsefeyle küçük yaşta tanışmalı. Felsefe eğitiminin artık okulöncesinden itibaren başlayacağı yönünde görüşler olduğuna dikkat çeken felsefeci ve eğitmen Özge Özdemir: “Dokuz yaşından itibaren neredeyse her yaş grubuyla bir felsefi tartışma yapmak mümkün. Bunun en önemli katkısı, çocukların anlamlı bir deneyimin içine girmesi ve bu yolla düşünme ve tartışma becerilerinin gelişmesi. Çocuklar merak ettikleri soruları bir yetişkinle ya da yaşıtlarıyla anlamlı biçimde tartıştıklarında; hem o konuyla ilgili bir öğrenme gerçekleşiyor hem de sonraki öğrenmelerin önü açılıyor” diyor.
Felsefeci ve eğitmen Özge Özdemir, okulöncesi ve okul çağı çocukları felsefeyle buluşturmaya yönelik çalışmalar yapıyor. Boğaziçi Üniversitesi Felsefe Bölümü mezunu Özdemir ile çocuklar ve felsefeyi konuştuk:
Neden özellikle çocuklara yönelik felsefe çalışmaları yapıyorsunuz?
Çocuklar İçin Felsefe yöntemini seçmemin temel sebeplerinden biri, hepimizin ihtiyaç duyduğu eleştirel düşünme becerisi ile bir topluluk içerisinde konuşma, tartışma ve diyalog kurma becerilerinin erken yaşta gelişmesine katkı sağlamak. Bu beceriler ne kadar erken yaşta gelişirse sonraki yıllarda diğer öğrenmelerimizin önünü açıyor.
Çocuklar İçin Felsefe ne demek? Bu alanda ne tür çalışmalar yürütüyorsunuz?
Çocuklar İçin Felsefe, bir öğretim yöntemi. Çocuklar, bir kavram ya da felsefi soru etrafında bir araya geliyorlar. Biz de kolaylaştırıcı olarak sorguladıkları şeyi daha iyi anlamaları için onlara bir alan açıyoruz. Çocukların varsayımlarını ifade etmelerine, açık hale getirmelerine, argüman kurmalarına, çıkarım yapmalarına, bağlantılar kurmalarına ve ayrımlar yapmalarına yardımcı oluyoruz. Ayrıca bir topluluk içerisinde konuşma, dinleme, kendini ve ötekini anlama konusunda da becerilerinin gelişmesi için bazı teknikler uyguluyoruz.
Sahici diyalog kurmak gerek
Sizce çocukların felsefeye ilgisi ve sevgisi son zamanlarda artıyor mu? Buna ilişkin gözleminiz nedir?
Bunu zaman değişkeniyle açıklamak ne kadar doğru olur bilmiyorum. Aslında hangi yaştan olursa olsun, bir insanla sahici diyalog kurduğunuzda zaten o kişinin dikkati ve ilgisi oraya yöneliyor. O yüzden önemli olan önce bizim doğru düşünme, tartışma ve konuşmayı bilmemiz, ardından çocukları buna davet etmemiz. Bu olduğunda çocuklar çoğunlukla olumlu yaklaşıyorlar.
Felsefe eğitimi çocuklarda kaç yaşında başlamalı ve bu eğitim nasıl olmalı?
Literatürde bu eğitimin artık okulöncesinden itibaren başlayabileceği yönünde görüşler var. Benim kişisel kanaatim; dokuz yaşından itibaren neredeyse her yaş grubuyla benzer şekilde bir felsefi tartışma yapmak mümkün. Genellikle biz oturumlarda küçük hikâyeler ya da resimli kitaplar kullanıyoruz. Kitap burada bir uyaran işlevi görüyor; bizim soru sormamıza ve tartışmayı belli çerçevede tutmamıza aracılık ediyor. Okulöncesinde seçilen kitaplar biraz daha farklı olabilir.
Düşünme ve tartışma becerisi
Felsefenin çocuklara katkıları nelerdir?
En önemli katkısı, çocukların anlamlı bir deneyimin içine girmesi ve bu yolla düşünme ve tartışma becerilerinin gelişmesi. Çocuklar merak ettikleri ve cevap aradıkları soruları bir yetişkinle ya da yaşıtlarıyla anlamlı biçimde tartıştıklarında; hem o konuyla ilgili bir öğrenme gerçekleşiyor hem de aktif düşünme becerisini geliştiren bu çalışmanın sürekli tekrarı sonraki öğrenmelerin önünü açıyor. Ayrıca, bir topluluğa katılmayı, ötekiyle iletişim kurmayı, onu anlamayı ve onunla anlaşmayı da bizzat deneyimleyerek öğreniyorlar.
Aileler bu konuda neler yapmalı?
Çocuğun sorusu, cevabı olan bir soruysa tabii ki buna cevap vermek ve açıklamak doğru olan. Ama çocuk, açık uçlu ve tartışılabilir nitelikte bir soru sorduysa, burada önce kendi ebeveynlik tutumumuza bakmamız iyi olur. Hatta bu tip sorular karşısındaki otomatik tepkimize bakmak, kendi ebeveynlik tutumumuzu görmemize ışık tutar. Çocukla sahici ve açık diyalog kuran ve birlikte anlamaya çalışan biri miyiz, yoksa cevabı bilen, aktaran, denetleyen, kontrol eden, üst mertebeden konuşan biri miyiz? Ebeveynlik tutumumuza eleştirel bakmak ve yeniden düzenlemek ilk adım olsun, sonrası gelecektir.
