ABD’nin ünlü Foreign Affairs dergisi, Çin’in 10 Mart’ta Suudi Arabistan-İran barışını sağlamasını, “Ortadoğu’da yeni bir düzen mi?” başlığıyla inceledi. (Cansu Yiğit, harici.com.tr, 22.3.2023) Analiz özetle “İran ve Suudi Arabistan’ın yakınlaşmasının bölgeyi dönüştürebileceği” potansiyeli üzerinde duruyor. 

Haklılar çünkü İran ve Suudi Arabistan’ın yakınlaşması, daha şimdiden bölgeyi dönüştürmeye başladı. Ve evet, Ortadoğu’da yeni bir düzen kuruluyor.

ÇİN BARIŞI

İran Suudi Arabistan’ın, Suudi Arabistan da İran’ın müttefikleriyle normalleşmeye başladı: 

1) İran ve Kuveyt, deniz sınırının belirlenmesi için müzakereye başladı. Kuveyt resmi haber ajansı Kuna’nın haberine göre, müzakereleri, Kuveyt Dışişleri Bakan Yardımcısı Mansur el-Uteybi ile İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Rıza Necefi’nin başkanlık ettikleri hukuk komisyonları yürütüyor. (Sputnik, 14.3.2023)

2) Bahreyn ve İran, ilişkileri normalleştirme konusunda doğrudan ikili görüşmelere başladı. (Sputnik, 14.3.2023)

3) Suudi Arabistan ile Suriye, diplomatik ilişkileri başlatıyor. Suudi Arabistan merkezli el İhbariye kanalı, iki ülke yetkililerinin konsolosluk hizmetlerinin yeniden başlaması için görüşmelere başladığını duyurdu (Cumhuriyet.com.tr, 24.3.2023).

Özetle “Çin barışı”, sadece 15 gün içinde, Ortadoğu’da üç yeni normalleşmeye olumlu etki yaptı.

İSRAİL’İN ENDİŞESİ

“Çin barışı”nın bölgeye dolaylı etkileri de var: 

4) ABD’nin Wall Street Journall gazetesi, Çin’in bu yıl içinde İran ile Körfez ülkelerini Pekin’de bir araya getireceğini yazdı. (WSJ, 12.3.2023)

Sürpriz olmaz. Zira Çin lideri Şi Cinping ile Rusya lideri Vladimir Putin’in 21 Mart’ta imzaladığı tarihi ortak bildiride buna işaret eden bir hedef var: İki ülke, Basra Körfezi bölgesi için kolektif güvenlik mimarisi oluşturulmasını savunuyor. 

5) Arap ülkeleri ile İsrail’i normalleştiren “İbrahim anlaşmaları”, pratikte ABD’nin İran’a karşı İsrail-Arap ittifakı kurma projesiydi. İsrail, bazı Arap ülkeleriyle anlaşmayı imzalamış, Suudi Arabistan’la da normalleşmeye çalışıyordu. Suudi Arabistan’ın İran’la normalleşmesi, “İran’a karşı İsrail-Suudi ittifakı” hedefini boşa düşürdü.

Ama daha somutu şu: Netanyahu hükümetinin Filistin’e operasyonları, artık Körfez ülkelerinin daha çok radarına giriyor. Nitekim Tel Aviv merkezli Ulusal Güvenlik Çalışmaları Enstitüsü de bunu görerek şu uyarıda bulunuyor: “İsrail-Filistin sahasında gerilim devam ederse, İsrail-Suudi Arabistan ilişkilerinin seyrinde bir duraklama ve hatta İsrail ile Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) arasındaki resmi ‘balayı’dan geri çekilme, diğer bir deyişle normalleşme sürecinin durması olası” (Harici.com.tr, 23.3.2023).

‘ABD’YE TARİHİ MEYDAN OKUMA’

ABD yetkilileri de medyası da ilk günlerde Çin’in İran-Suudi barışını sağlamasını küçümseyerek yok sayan bir tutum izliyordu. Ancak yavaş yavaş bunun ne anlama geldiği gerçeğiyle yüzleşmeye başladılar. 

ABD’nin ünlü dış politika dergileri, “Kendi kalemize gol attık”tan, “ABD’ye tarihi meydan okuma”ya kadar değişik tonlarda olayı değerlendirmeye başladılar. 

Evet, kısacası kaçınılmaz bir şekilde, Ortadoğu’da yeni bir düzen inşa olmaya başladı...