Millet İttifakı Kemal Kılıçdaroğlu’nun cumhurbaşkanı adaylığı üzerinde anlaşmaya varırken parlamenter sisteme geçiş sürecinde yapılması kararlaştırılan işler hakkında 12 maddelik bir anlaşma da imzaladı. Anlaşmanın iki maddesi cumhurbaşkanı yardımcıları ile ilgili:

“Geçiş sürecinde Millet İttifakı’na dahil siyasi partilerin genel başkanları cumhurbaşkanı yardımcısı olarak görev yapacaktır.” (m.3)

“İstanbul ve Ankara büyükşehir belediye başkanları cumhurbaşkanının uygun gördüğü zamanda cumhurbaşkanı yardımcısı olarak atanacaktır.” (m.12)

Böylece önce 5, sonra 2 olmak üzere toplam 7 Cumhurbaşkanı yardımcısının atanması söz konusu.

Yardımcının görevleri

Anayasanın “Cumhurbaşkanı yardımcıları, Cumhurbaşkanına vekâlet ve bakanlar” kenar başlıklı 106. maddesi uyarınca “Cumhurbaşkanı, seçildikten sonra bir veya daha fazla cumhurbaşkanı yardımcısı atayabilir”. (f.I)

Görüldüğü gibi, bir veya daha çok cumhurbaşkanı yardımcısı atamak, görevlerine son vermek, tamamıyla cumhurbaşkanının takdirine bağlı. Başka bir deyişle, cumhurbaşkanı yardımcısı, devletin zorunlu bir organı değil.

Cumhurbaşkanı yardımcısının görevi, belirli koşullarda cumhurbaşkanına vekâlettir. Anayasanın 106. maddesinde bu görevin hangi durumlarda yürütüleceği gösterilmiştir:

“a) Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle boşalması halinde, kırk beş gün içinde cumhurbaşkanı seçimi yapılır. Yenisi seçilene kadar cumhurbaşkanı yardımcısı cumhurbaşkanlığına vekâlet eder ve cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır.” (f.II c.1-2)

“b) Cumhurbaşkanının hastalık ve yurtdışına çıkma gibi sebeplerle geçici olarak görevinden ayrılması hallerinde, cumhurbaşkanı yardımcısı cumhurbaşkanına vekâlet eder ve cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır.” (f.III)

Her iki hükümde öngörülen vekâlet görevi, 1982 Anayasası’nın 2017’ye kadar değişmeyen ilk metnine göre “TBMM Başkanı” tarafından yerine getirildi. (m.106)

Millet İttifakı’nın Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Anayasa Değişikliği Önerisi’nde de 1982 Anayasası’nın ilk metnindeki “cumhurbaşkanına vekillik etme” kenar başlıklı 106. madde, “cumhurbaşkanına vekâlet” kenar başlığı altında aynı sözcüklerle tekrarlanmıştır. Bu durumda parlamenter sisteme geçiş süreci için farklı, fakat değiştirilmek istenen sisteme uygun bir uygulama kabul edilmiş demektir.

Gereğinden fazla

Anayasanın 106. maddesinde belirtilen istisnai durumlar için cumhurbaşkanı yardımcıları olarak 5 siyasi parti genel başkanını görevlendirmek, daha ileri bir aşamada İstanbul ve Ankara büyükşehir belediye başkanlarını atamak, bu görevler için gereğinden çok insan ayırmak demektir. 5 siyasi partinin genel başkanı, 28. dönemde milletvekili veya bakan olarak, 2 büyükşehir belediye başkanı da yerel seçimlerin yapılacağı 31 Mart 2024 tarihine kadar halen bulundukları görevlerde daha yararlı olurlar.

Kaldı ki anayasanın 127. maddesine göre merkezi idarenin yerel yönetimler üzerinde idari vesayet yetkisine sahip olduğu bir sistemde büyükşehir belediye başkanlığı ve cumhurbaşkanı yardımcılığı birlikte yürütülebilecek görevler değildir. Halk bilgeliğini yansıtan bir atasözü ile “Bir koltuğa iki karpuz sığmaz”.

Cumhurbaşkanı yardımcılığı için 2 kişi yeterlidir. Bu görevde 7 Cumhurbaşkanı yardımcısını gerektirecek yoğunlukta bir iş hacmi yoktur.