Ukrayna, 28 Şubat 2022’de AB’ye tam üyelik başvurusunda bulundu. Üç gün sonra, 3 Mart’ta aynı belgeyi Moldova Cumhuriyeti ve Gürcistan imzaladılar. Başvurunun Moldova tarafından imzalanmasının ertesinde, Moldova’nın doğusunda ayrılıkçı bir bölge olan Transdinyester yetkilileri, Kişinev hükümetinin kararına itiraz ettiler. Kararın jeopolitik olduğunu söylediler. “Bu bölgesel alanda uluslararası sınırların ve etki alanlarının değişmesine yol açmaktadır” dediler. Rusya’nın saldırısından önce, Ukrayna’nın ayrılıkçı Donbas bölgesi gibi, Transdinyester’in bağımsızlığının derhal tanınmasını istediler.
TRANSDİNYESTER SORUNU
2 Mart 2022; Moldova ve Rusya arasındaki Transdinyester Savaşı’nın 30. yıldönümüydü. Rusya bu çatışma yoluyla, bölgede denetim sağlamaya, Moldova’nın Romanya’yla olası bir birliğini önlemeye çalıştı. Yaklaşık dört ay süren savaşta bin 100 kişi öldü. Daha önce, 1924’te Transdinyester bölgesinde konuşlanan Rus yanlısı güçler, Bolşevik Devrimi’ni önce Romanya’ya, ardından Balkanlara ihraç etmeyi amaçlıyorlardı. Savaşın başlamasından sadece bir ay önce oluşturulan Moldova Ordusu, o zamanlar Rusya’nın en güçlü kara ordularından olan 14. Ordusu’yla savaştı. Sonuçta Moldova; jeopolitik koşullar nedeniyle, Rus birliklerinin Moldova topraklarında konuşlanmasına izin veren bir ateşkes anlaşması imzalamak zorunda kaldı.
Transdinyester’in nüfusu yaklaşık 500 bindir. Bunların çoğu çifte pasaportludur. Transdinyester’de Rusya yaklaşık 20 bin ton mühimmat depolamıştır. Kasım 1999’da, İstanbul’da AGİT Zirvesi’nde, Rusya, 2002 yılı sonuna kadar Moldova’dan asker ve mühimmat çekmesi yönündeki talebi reddetmiştir.
ODESSA’DA NE OLUR?
Transdinyester sorunu; literatürde “dondurulmuş sorun” olarak geçer. Bununla birlikte, Ukrayna’daki savaş bağlamında, Odessa’ya yaklaşık 100 kilometre uzaklıkta olduğundan, hem Kişinev makamları hem de tüm güneydoğu bölgesi için önemli bir istikrarsızlık, tehdit ve endişe kaynağıdır. Halen Ukrayna’da savaşan Rus birliklerinin Karadeniz’de Odessa’dan Transdinyester’e geçecek bir koridor inşa edeceğine dair güçlü işaretler vardır. Bu koridor açılırsa, Ukrayna’daki savaşa yaklaşık 40 bin asker katılabilir, Ukrayna dört farklı yönden saldırıya uğrayabilir.
Bunu gören Ukrayna; hemen harekete geçerek, bölgede herhangi bir askeri saldırıyı engellemek için, Transdinyester ve Ukrayna’yı birbirine bağlayan bir köprüyü bombalamıştır. Bazı uzmanlar, Ukrayna’nın; şu anda Moldova için, bir “savunma kalkanı” olduğunu söylemekte, Ukrayna düşerse, Rusya’nın sadece eski SSCB sınırlarına ulaşmakla kalmayıp, daha da ileri gideceğini, Moldova’yı işgal edeceğini öne sürmektedir.
Moldova’nın nüfusu 2.7 milyondur. Bunların 650 bini, aynı zamanda Romanya vatandaşıdır. Rus Ordusu Moldova’ya girerse, NATO üyesi olan Romanya, Moldova’daki vatandaşlarına nasıl yardım edebilir? Bu konu tartışılmalıdır. Şu anda Moldova’nın geleceği, Ukrayna’nın direnişine bağlı görünmektedir. Ancak bu, Batılı aktörlerin önümüzdeki dönemde bu çatışmaya ilişkin alacakları tavra göre şekillenecektir.
Rusya-Ukrayna savaşı kapsamında, Moldova’daki “dondurulmuş” Transdinyester sorunu her an alevlenebilir. Şu ana dek Moldova, Rusya’ya karşı dengeli ve akılcı bir siyaset izlemiştir. Rusya’ya uygulanan yaptırımlara katılmamıştır. Enerji açısından tamamen Rusya’ya bağlı olan Moldova’da yaşanacak silahlı bir çatışma, Moldova için dramatik sonuçlar doğurabilir.
DR. VIOLETA STRATAN İLBASMIŞ
GAZETECİ, ARAŞTIRMACI
