Modern anayasal devlette, devlet organlarını ve erklerini belirleyen, onların birbirinden farklılaşmasını sağlayan hukuktur. İnsan hakları ilkelerinden türetilen bu hukuk aynı zamanda iktidarı da kurumlaştırır, örgütler ve birey olarak yönetenlerin yaşamlarını aşan bir süreklilik sağlar. Bu anlamda Friedrich Pollock’un deyimiyle, “Vücut için kemikler neyse, siyasal kurumlar için de hukukun önemi odur”. Dolayısıyla modern anayasal devlette iktidar, hukuku ve uygulamasından doğan yargı işlevini belirle(ye)mez ve denetle(ye)mez, tam tersine iktidar hukuk tarafından kurumlaştırılır, işlevleri belirlenir ve denetlenir. Bu ilke, politikanın hukuku ağları arasına alma girişimlerine karşı meşru bir koruma zırhı oluşturma anlamı taşır, demokrasi açısından da bir gerekliliği vurgular. Bu gereklilik, iktidarın hem yürürlükteki pozitif hukuka uygun olma ölçüsünde kanuniliğini hem de toplumda belli bir zamanda yaygın olarak kabul gören “evrensel normlara” uygun yönetim biçimi olma ölçüsünde meşruluğunu sağlar. Biri hukuksal, diğeri sosyolojik olan iki koşulun bir arada gerçekleşmesine olanak yaratır.

ÖLÇÜLÜLÜK İLKESİ

AKP, iktidara gelmiş olduğu 2002 yılından bu yana yargıyı “öncelikle ele alınacak yapısal ve işlevsel sorunları olan bir alan” olarak değil “kendileri ve icraatları için sorun yaratan bir alan” olarak gördü. Hukuk devleti yerine, kanun devletini, hatta “kararname” hukukuna dayalı devleti kurumsallaştırdı. Devlet gücünü yasal hale getiren anayasa hükümlerini değiştirdi. Kişilere, devletin her türlü eylem ve işlemine karşı yargı güvencesini getiren, “en genel anlamıyla yönetilenlere hukuk güvenliği sağlayan” hukuk devleti yapısını ve hukukun üstünlüğü ilkesini bütünüyle zayıflattı. Devletin gerçekleştireceği eylem ve işlemlerin, alacağı her türlü önlemin temel hak ve özgürlüklerin özüne dokunmama ve öngördüğü sınırlarla orantılı olmasını öngören “ölçülülük ilkesi” de yok sayıldı. Yargı erki ise AKP’nin toplumda, hasımlar arasındaki bir siyasal cepheleşme olması gerekirken iyi ve kötü arasındaki ahlaki bir karşıt olma, bir mücadeleye dönüştürdüğü biz/onlar ayrımında, “onlar” sayılan muhalif kesimleri sindirme, ceza hukukçusu Günter Jakobs’un tanımıyla; düşünceyi sorgulamaya, bu sorgulamadan yapılan çıkarımlara dayalı niyet saptamalarına göre “tehlikenin önlenmesine/ bertaraf edilmesine” yönelik olan “düşman ceza hukukunu” uygulamaya başladı.

BAŞKA GÜVENCE YOK

Muhalif kesimlere yönelik “bunlar daha iyi günleriniz” mesajını sürekli gündemde tutan korku politikası, bütün istediği iyi ya da kötü, kendi kişiliği, kendi hayatı ve şahsi onuru olarak gördüklerini korumak olan sıradan yurttaşı bile tüm zamanlarını bunun için “sürekli bir savunma hali” içinde geçirmek zorunda bırakıyor.

Siyaset bilimci Hannah Arendt’e göre: “Çok sayıda aktörün iletişiminden doğan çoğulluğun iktidarı, mutlak, ilahi bir yetke hayalleriyle donanmış ‘tek’in şiddetine karşı biricik siperdir. Tiranlığın şiddet ve totalirizmine karşı, çoğunluğun mümkün olduğunca çok sayıda politik kurumsal cisimleşmesinden başka bir güvence yoktur!”

NEVAL OĞAN BALKIZ

HUKUKÇU - AKADEMİSYEN