Ukrayna, buğday ve mısır ihracatında dünyanın önde gelen ülkelerinden olduğundan, Ukrayna’daki savaş, dünyada gıda bunalımına neden oldu. Yaklaşık 20 milyon ton tahıl, savaş dolayısıyla ihraç edilemedi. Birçok ülke, savaş nedeniyle gıda tedarikinde zor duruma düştü. Örneğin Mısır, önümüzdeki günlerde buğday tedarik edemezse ülkede kıtlık başlayacağını açıkladı. BM Genel Sekreteri Antonio Guterres de bu yıl dünyanın birçok yerinde kıtlık görüleceğini, 2023’ün ise bu yıla oranla, çok daha kötü olacağını duyurdu.

UKRAYNA’NIN ROLÜ

Peki, Ukrayna’nın dünya gıda ticaretinde önemi ne? Gıda krizinin çözülmesi için karar vericiler nasıl bir yol arayışındalar? 

Ukrayna tarım konusunda bereketli topraklara sahip, coğrafi açıdan büyük bir ülke. Normal koşullarda yılda ürettiği tahıl ürünleri, 400 milyon insanı besliyor. Dünya gıda pazarında önemli bir ülke, buğday ihracatında ise beşinci. Birçok ülke, özellikle Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkeleri, Ukrayna’dan buğday ithal ediyorlar. Lübnan ihtiyacı olan tahılın yüzde 63’ünü, Somali yarısını, Tunus yüzde 36’sını Ukrayna’dan alıyor. 

Tarımla uğraşan birçok Ukrayna şirketi, geçen yıldan kalan tahıl ürünlerini satamazlarsa bu yıl tahıl ekimi için gerekli finansmanı sağlayamayacaklarını açıkladılar. Ukrayna, tarım ürünlerini Ortadoğu ve Afrika ülkelerine denizyoluyla ihraç ediyor. Fakat Rus savaş gemilerinin Odessa ve çevresini ablukaya alması, Ukrayna’nın ticari gemilerinin denize açılmasını önledi. Ukrayna da karşılık olarak, Odessa ve civardaki sahil hattına mayın döşeyerek, Rusların bu bölgeye çıkarma yapmasını engellemeye çalıştı. Tarım ürünlerini satmak için de alternatif yollar aradı. Bazı Ukraynalı şirketler, tahıl ürünlerini Polonya’nın Gdansk kentindeki limana götürüp oradan diğer ülkelere sevkıyat yapmaya çalıştılar. Bazıları da karayolunu kullandılar. Tahıl ürünlerini kamyonlara yükleyip Romanya’nın Karadeniz kıyısındaki Konstanta kentine götürdüler. Oradan denizyoluyla ilgili ülkelere yolladılar. Bazılarını ise Ukrayna şehirleri İzmail ve Reni üzerinden Tuna Nehri’nden gemilere yükleyip, Konstanta’ya getirip oradan denize ulaştırmayı düşündüler. Fakat Tuna Nehri çevresindeki limanlar bunun için uygun değiller. Yine Tuna Nehri’nin yatağının dar olması da diğer bir sorun. Ayrıca karayolu tercih edilse bile yeterli kamyon ve şoför bulmak, bunların maliyetlerini karşılamak oldukça zor.

GÜVENLİ KORİDOR

Gıda krizinin aşılması için diplomatik yollar da denendi. Karadeniz üzerinden güvenli koridor açıldı. Türkiye, her ne kadar NATO üyesi olsa da Rusya’yla ilişkileri ve Rusya’nın komşusu olması nedeniyle arabuluculuk yaptı. Bu çabası sonuç verdi. Tahıl ihracatı için Karadeniz’de güvenli koridor açıldı. Bu da tahıl ithal eden ülkeleri rahatlattı.

YAHYA EMİRHAN KARABAY

ARAŞTIRMACI