Mudanya konferansında görüşülecek konular Atatürk ve İnönü ile birlikte saptanmış, görüşmeler çok çetin ve gergin başlamıştır. Yunanlıların Trakya’dan tamamen çekilmeleri ve Boğazların boşaltılması konuları çok tartışılmış ve görüşmeler sık sık kesilmiştir.

Büyük Taarruz’un Yunan ordularının kesin yenilgisiyle sonuçlanması ve Türk ordusunun 9 Eylül’de İzmir’e girmesi üzerine Büyük Asya rüyası sona eren Yunanlılar kendilerine bu felaketi hazırlayan İngiltere’den yardım istediler. Büyük Taarruz öncesi bütün dünya ile irtibatını kesen Mustafa Kemal Atatürk, İngilizlerin TBMM hükümetinden ateşkes antlaşması yapılmasını istemesi üzerine 3 Ekim 1922 tarihinde Mudanya konferansı başlamıştır. Konferansta TBMM adına İsmet Paşa, İngiltere General Harington, Fransızlar General Charpy, İtalyanlar General Monbelli başkanlığındaki delegelerle görüşmelere katılmışlardır. Yunan temsilcileri General Mazarakis ile Albay Sariyanis görüşmelere katılmamışlar ve görüşmeleri Mudanya açıklarında bekleyen bir İngiliz gemisinden izlemişlerdir.

Görüşmeler çetin ve gergin
Mudanya konferansında görüşülecek konular Mustafa Kemal Paşa ve İsmet Paşa ile birlikte saptanmıştır.
Görüşmeler çok çetin ve gergin başlamıştır. Yunanlıların Trakya’dan tamamen çekilmeleri ve Boğazların boşaltılması konuları çok tartışılmış ve görüşmeler sık sık kesilmiştir. Mustafa Kemal Paşa’nın 6 Ekim’e kadar bir netice alınmazsa Türk ordusunun yeniden harekete geçeceğini söylemesi üzerine İtilaf Devletleri telaşlanmışlar ve görüşmelere devam etme kararı almışlardır. Fransızlar yeni bir savaşı göze alacak durumda değildi. İngilizler ise İsmet Paşa’nın kendilerine yenilmiş bir ordu muamelesi yaptığından şikâyet etmekteydiler.’ Ekim 1922 tarihinde görüşmelere devam edilmiş ve nihayet 11 Ekim 1922 günü Mudanya Ateşkes Antlaşması imzalanmıştır. Görüşmeleri uzaktan izleyen Yunanlılar antlaşmanın sonuçlarını kabul etmek zorunda kalmışlardır.
Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın imzalanması ile Kurtuluş Savaşı’nın askeri safhası sona ermiştir. Mudanya Ateşkes Antlaşması ile Yunanlıların, Edirne ve Karaağaç’tan çekilmelerinin kabul edilmesi üzerine Trakya Yunanlılardan tamamen kurtarılmıştır. İngilizlerle savaşmadan 6 Ekim 1923’te İstanbul kurtarılmıştır. Meriç Nehri, Yunanlılarla aramızdaki sınır olarak kabul edilmiştir.

Yunanistan’ın hayali
İstanbul’un kurtuluşu ve TBMM hükümetine devredilmesiyle birlikte Altı yüzyıllık Osmanlı İmparatorluğu da hukuken sona ermiştir.
İngiliz parlamentosunda çok çetin tartışmalar yaşanmış ve işçi partisi lideri Mac- Donald, Başbakan Lolyd George “Bize ne söz verdin sonuç ne oldu. İngiliz hükümetini boş yere büyük masraflara soktun” demiştir. İngilizlerin Yunanlılarla başlattıkları Anadolu projesi başarılı olamayınca İngiltere’de Lloyd George hükümeti düşmüştür. Yunanlıların Büyük Yunanistan Bizans imparatorluğunu yeniden ihya etmek hayalleri de tarihe gömülmüştür.

TBMM’nin zaferi
Mudanya Ateşkes Antlaşması ile Mondros Ateşkes Antlaşması da geçerli bir belge olmaktan çıkmıştır. Savaşın galibi Türk ordusunun psikolojik üstünlüğü ile başlayan konferans TBMM hükümetinin zaferi ile sonuçlanmıştır. Mudanya Ateşkes Antlaşması ile TBMM hükümeti kesin bir zafer kazanmıştır. Türk-Yunan savaşının sona ermesi ile Milli Mücadele’nin savaş dönemi de sona ermiştir. Osmanlı İmparatorluğu hukuken bitmiştir. İngiltere de Lolyd George hükümeti düşmüştür. En önemlisi Lozan Barış görüşmelerine giden yol açılmıştır. Bu günde başta Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve İsmet Paşa olmak üzere tüm şehitlerimizi saygı ve minnetle anıyoruz.

AV. EROL TÜRK