Görünmeyenleri gösteren aydınlarımızı anmak, onların ufuk açan yapıtlarını geleceğe aktarmak boynumuzun borcu.

Haziranda ölmek zor başlıklı yazımdan sonra okurlarım anımsatınca haziran ayının ortalarında yitirdiğimiz öncüleri anmak istedim.

M. EMİN DEĞER

12 Mart döneminde DEV-GENÇ davasında yargılanırken birçok arkadaşımızın savunmanı olarak tanıdığım M. Emin Değer’in Cumhuriyet’te yazılarını okuyorduk ve 1977’de çıkan kitabı büyük yankı yaratmıştı: CIA, Kontrgerilla ve Türkiye. 

Avukatı olduğu Server Tanilli’nin Uygarlık Tarihi yapıtının yargı serüvenini aktardığı Bir Bilim Adamının Savunması tarihsel bir tanıklıktı. Server Tanilli adlı kitabımda çok yararlandım.

Düşünce Özgürlüğü Çıkmazı ile Uğur Mumcu/ 12 Mart ve Geriye Dönüşün İlk Adımı kitaplarında laiklik ve bağımsızlık vurgusuyla çığlık attı. Bir Cumhuriyet Düşmanının Portresi’nde sümüklü vaiz tehlikesine dikkat çekti. 

Değer’in, iliklerimize kadar sömürmesini aktardığı emperyalizme karşı uyanış coşkusunun yeniden yeşereceği umudu salan yapıtı Oltadaki Balık Türkiye’yi Uğur Mumcu şöyle alkışlamıştı: 

“Sömürgenlerin kendi ülkemizdeki sürüngenlerle birlikte bu yediveren bağımsızlık gülünü nasıl dalından koparıp ezip yok etmek istediklerini okurken, çağımızın tek ve büyük suçlusu emperyalizmi ayak izleri ile, çirkin soluğu ile yanı başınızda duyacaksınız.” 

YÜZ YILLIK ÇINARLAR

Kutsal İsyan ve Kutsal Barış’ın yazarı Hasan İzzettin Dinamo’yu, Kırk Kuşağı Şairleri adlı kitabımda inceledim.

İngiliz Edebiyatı Tarihi adlı kitabından ve İngiliz edebiyatını aktaran çevirilerinden tanıdığım Mina Urgan, Bir Dinozorun Anıları ve Bir Dinozorun Gezileri ile güncelleşti.

Peride Celal, Üç Yirmi Dört Saat ve Kurtlar romanlarıyla zihnime kazılan Cumhuriyetin ilk kadın yazarlarındandı. Selim İleri Peride Celal’e Armağan’ı, Alpay Kabacalı Çok Katmanlı Duyarlıklar Yazarı’nı yazdı.

Bafra’da çıkan Edebiyat Nöbeti dergisinde bu ay yazdığım Cahit Külebi’den 1946’dan beri yayımladığı şiir kitaplarıyla Şiir Her Zaman, İçi Sevda Dolu Yolculuk, Sanatçının Öyküsü adlı kitaplar, dilimizin özleşmesine katkıları ve hakkında yazılan yapıtlar kaldı: Cahit Külebi (Muzaffer Uyguner), Cahit Külebi ve Şiiri (İsmail Çetişli), A’dan Z’ye Cahit Külebi (M. Şerif Onaran), Hırçın ve Lirik (Vecihi Timuroğlu), Cahit Külebi’ye Saygı (Edebiyatçılar Derneği).

MUSTAFA KEMAL AYDINLIĞI SÜRÜYOR

Denizli’de çıkan Delikli Çınar dergisinde Yeryüzü tanrılarına karşı yiğit bir destancı başlıklı bir yazıyla andığım, Bitmeyen Oyun adlı kitabıyla ölümsüzleşen, Yeni Dünya Düzeni Kemalizm ve Türkiye, Ülkeye Adanmış Bir Yaşam, Geri Dönüşten Çöküşe adlı kitaplarıyla aydınlığımızı sürdüren Metin Aydoğan, Türkiye’yle örtüşen yaşamını Ben ve Ülkem’de anlatmıştı.  

İnsanı yüceltirken yücelen, onurlandırırken onurlanan, aydınlanmamızın penceresi İlhan Selçuk için yazılan kitapları anımsatıyorum: Aydınlanma Bilgesi (Alpay Kabacalı), Yaşasın İlhan Selçuk (Akın Ok), Aydınlanmanın Sesi İlhan Selçuk Anlatıyor (Ümit Zileli), Türk Devrim Tarihinin Önemli Bir Yazarı (Vecihi Timuroğlu), Kendi Heykelini Yapan Adam (Orhan Karaveli), İlhan Abi (Miyase İlknur).

Muzaffer İlhan Erdost onu şöyle tanımladı: “Kaleminin kökleri tarihin derinindedir. Gövdesi toplumsal bilincin gövdesidir. Yaprakları her gün yenilenen bilginin tazeliğiyle ışır. Aşil’in topuğunu hemen her yazısında bulgular, hedefi şaşırmayan usta nişancıdır.” 

*

Haziranda çok kaybetmişiz!

*

Kore unutulmuş: Afganistan’a asker! İçim ürperiyor...

*

Toplumsal bağışıklık ararken toplumsal düşmanlık pusuda: Hoşça kal kardeşim Deniz.