Doğru Yaşam Ödülü’nün orjinal adı Right Livelihood. Havasını soluduğu, suyunu içtiği, toprağında gıdasını ürettiği yerküreye, doğaya saygı duyan eski bilgelerin kullandığı bir ifade “Right Livelihood”. Dünyaya yük olmadan, kaynakları israf etmeden yaşamayı ifade ediyor. Yani suyu kirletmeyen, havayı, toprağı zehirlemeyen, doğaya saygılı doğru yaşam felsefesinin ifadesi. Eskiler toplumda cingözlerin ortaya çıktığını görünce uyarmak için söylemiş olmalılar bu bilgece sözü. Ama görüyoruz ki ne dün kulak asılmış bilgelerin söylediklerine ne de bugün aldıran var. Aldırmadılar ama dünyayı da felaketin eşiğine getirdiler. Şimdi felaketi nasıl önleriz diye çırpınıp duruyorlar. Bilgeler ise uyarmaya devam ediyor: Doğru yaşayın!

Bu bilgelerden biri savaş sırasında Almanya’dan İsveç’e göç etmiş bir gazetecinin oğlu Jacob von Uexkull. Oxford’da siyaset, felsefe, iktisat okudu. Dünyanın gidişatından, bir süre sonra yaşanmaz hale gelecek diye endişe ediyordu. Nobel Vakfı’na başvurarak, çevre konusunda duyarlılık yaratan, topluma alternatif yaşam biçimleri sunan hümanist projeleri geliştirenler için de bir ödül konulmasını önerdi. Nobel Vakfı öneriyi ciddiye almadı. Zengin bir pul koleksiyonu olan Jacob von Uexkull başka çare kalmadı diyerek pullarını satıp elde ettiği bir milyon dolar ile Right Livelihood Vakfı’nı kurdu. İlk ödülü 1980’de verdi. Medya girişimi kuşkuyla karşıladı. Bazı gazeteciler “Bunda CIA’nın, KGB’nin parmağı vardır” gibi yorumlarda bulundular. Jacob von Uexkull atılan çamurlara aldırmadı. Ödül için uluslararası bir jüri oluşturarak yoluna devam etti. Birkaç yıl içinde herkesin övgüsünü kazandı. Çevre, barış, silahsızlanma, doğal kaynakların korunması, sürdürülebilir bir yaşam, insan hakları gibi küresel sorunlara hümanist yaklaşımla, insanlığın çıkarına modellerin ödüllendirilmesi zamanla Alternatif Nobel tanımlamasının doğmasına yol açtı. Medya tarafından yakıştırılan bu isim herkes tarafından benimsendi. Alternatif Nobel muhafazakâr Nobel Vakfı’nı bile etkiledi. Nobel Barış Komitesi, milyonlarca ağacın dikilmesine öncülük ettiğinden 1984’te Alternatif Nobel Ödülü’nü kazanan Afrikalı Wangari Maathai’ye 2004’te Barış Ödülü’nü vererek çevre sorunlarına duyarsız olmadıklarını göstermek istediyse de bunun arkası gelmedi. Tartışmalara ve eleştirilere yol açan barış ödülleriyle eski yollarına devam ettiler.

Şövalye ruhlu kahramanlar

Alternatif Nobel, bütün kıtalarda doğru yaşamı savunan, hayatlarını bu mücadeleye adayan Hayrettin Karaca gibi, Birsel Lemke gibi şövalye ruhlu kahramanları bulup ödüllendirerek, insanlığın tek kurtuluş yolu olan doğru yaşam için duyarlılık yaratmaya çalışıyor. Alternatif Nobel Ödülü jürisinin, adını Mustafa Kemal Atatürk’ün verdiği Cumhuriyet gazetesinin 92 yıllık yayın yaşamını değerlendirdiğinden kuşku yok. Cumhuriyet gazetesi demokrasi, insan hakları, ifade özgürlüğü ve çevre konularında duyarlı yayın politikasıyla bu ödülü hak ederek kazandı. Gazetenin çalışanları da, okurları da bundan gurur duymalı.