Ekonomi politikasının başarısı tartışmalarında başarısızlık kanıtı cari işlem açığı. Cari işlemler açığı nisan ayında bir önceki yılın eş ayına kıyasla yüzde 62.8 oranında artarak 7 bin 864 milyon USD’ye yükselirken, yılın ilk dört aylık döneminde de yüzde 39.4 oranında artarak 20 bin 864 milyon USD yükselmiştir. Cari açığın bu denli yükselmesi, OVP’nin başarısızlığının göstergesidir.
Cari açık, özetle ihraç edildiğinden daha fazla mal ve hizmet ithal edildiğinin; üretimden daha fazla tüketildiğinin, yatırımlarla tasarruf arasında açık olduğunu, dengesizliği gösterir.
Cari işlemler hesabı, ülkenin dış âlemle arasındaki mal ve hizmet alımsatım işlemlerini özetler. Mal terimi satış amacıyla sürekli üretilen fiziki malları kapsar. Finansal varlıkların, maddi ve maddi olmayan duran varlıkların dış ülkelerde yerleşiklerle el değiştirilmesi, ödemeler dengesi hesabının (bilançosunun) “finans hesabı” bölümünde yer alır.
Cari işlemler hesabı, ödemeler dengesi hesabının, milli gelirle ilgili bölümüdür. Cari açık GSYH harcamalar yönüyle hesabında eksi işaretle yer alır. Cari işlemler açığının bu denli yüksek olması, gelir artışının olmadığının diğer bir kanıtıdır.
Cari işlemler hesabı, ticari mal hareketleri, ihracat-ithalat, görünmeyenlerde de olarak tanımlanan hizmet hareketleri olarak iki ana alt bölüme ayrılır. Cari transferler de ödemeler dengesinin bu bölümünde yer alır.
Ticari mal ihracat ve ithalatı dış ticaret dengesinde, ihracat ve ithalat rakamları gümrük giriş ve çıkış kayıtlarına göre yer aldığından, ihracat FOB (free on board) gemide teslim fiyatlarıyla yer alırken ithalat CIF (cost, ınsurance, freight) sigorta, navlun içeren değerleriyle yer alır.
Hizmet hareketlerinin “yatırım gelir ve giderleri”nin “diğer hizmetler olarak” iki alt gruba ayrılması açık ve açığın analizi açısından yararlıdır.
Yurtiçinde yerleşikler, yabancı ülkelere finansal varlık yatırımları nedeniyle faiz, kâr payı geliri elde ederken; yurtdışında yerleşikler de doğrudan yabancı sermaye, portföy yatırımı, borç verme işlemleri nedeniyle kâr payı, faiz ve benzeri gelirler elde etmektedir. Türkiye’nin dış borcu ve yurtdışı yerleşiklerin doğrudan sermaye ve portföy yatırımları nedeniyle elde ettiği faiz ve kâr paylarının artması da cari dengeyi olumsuz etkilemektedir.
Turizm, yurtdışı müteahhitlik, bankacılık, sigortacılık, nakliye, serbest meslek hizmetleri, gelirleri “diğer hizmetler” alt bölümünde yer alır. Diğer hizmetler; telif hakkı, yayın hakkı, patent, lisans, ticari markalar, işletme hakları, bilgisayar yazılımı sınai ve fikri mülkiyet kapsamına giren hakların gelirlerine ilişkin giderleri de cari hesabın bu alt bölümünde yer alır.
Fiziki mal ve hizmet hareketi doğurmayan fakat dış âlemle milli gelir hesaplarıyla ilişkili süreklilik gösteren işlemler de (örneğin işçi dövizleri, havaleleri) cari transferler olarak cari işlemler hesabında alt bölüm olarak yer alır.
Dış alemle olan ekonomik işlemlerin cari işlemler hesabında yer alması için: I) Fiziki mal ve hizmetin hareketine yol açması, II) Milli gelir hesaplarıyla ilişkili olması, III) Süreklilik göstermesi gerekir.
Kullanmak, satmak, bölüşmek için önce üretmek, gelir, ürün değer yaratmak gerekir. Üretmeden kullanmaya, bölüşmeye kalkışmak, hayali definenin paylaşıldığı Laz fıkrasını anımsatıyor.
Dezenflasyon söylemi altında, dar ve sabit gelirlilerin, emekçilerin tüketimi kısılırken, dış kaynak girişini özendirmek için yüksek faiz, başkalanmış kur uygulamasıyla faizler makası yaratılıyor. Yurtdışı yerleşikler finansal varlık yatırımları için enflasyon-faiz makasına değil faiz-kâr makasına bakarlar. Yabancı kaynak girişiyle de devalüasyonenflasyon geçişkenliğinin önlenmesi hedefleniyor.
Ancak aynı deneyleri, denemeleri yaparak farklı sonuçlar beklemek Albert Einstein özdeyişiyle “aptallıktır”!
