İşgücü piyasası yapısı itibarıyla diğer piyasalardan birçok yönden ayrılır.
Özellikleri yanında, içinde insanı barındıran, toplumun geleceğini şekillendiren en önemli olması ve benzeri daha çok nedenden dolayı bu piyasa ile ilgili verilerin çok daha derinden ve incelikle irdelenmesi gerekir.
İşgücü piyasasının en önemli verisi işsizlik oranıdır. Sadece birkaç rakamın bileşimi olan bu verinin önemi diğer tüm ekonomik verilerden çok daha fazladır. Bunların başında da yarattığı gelir ve katma değer ile ulusal gelirinin yaklaşık yüzde 70’ini oluşturması gelmektedir.
Bu önemine ve yarattığı katma değere rağmen ona biçilen aylık bedel son yıllarda ülkemizde maalesef asgari ücret ve onun etrafında şekillenmektedir. Hayat pahalılığı ve tüm diğer sorunlara rağmen ona layık görülen aylık ücret 22 bin lira ile açlığın hissedildiği seviyede oluşmuştur.
Üzerinde konuşulacak bir karşılık, bir değer değil bu esasında. Öte yandan, hemen herkesin sorması gereken birkaç sorunun yanıtı geleceğimizin şekillenmesi bakımından önemlidir. Bu soruların başında ise bir ülkenin ekonomisinin neden asgari ücretle şekillendiği, neden böyle bir cendere altına alındığı gelmektedir.
Kalkınmanın, ekonomik büyümenin ve yaratılan katma değerin paylaşımı bakımından bu sorunun yanında diğer bazılarının yanıtlanması gerekir.
Kalkınmış bir ülkede hemen hiç kimse asgari ücret konusunda konuşmaz. Onun fazla da bir önemi yoktur. Önemi sadece geçici, yarı zamanlı ya da saat bazlı çalışanları ve onların işverenlerini ilgilendirir. Fazla bir tecrübeye bağlı olmayan, yarattığı katma değer bakımından istatistiki bir öneme sahip olmayan çalışanların oluşturduğu bir kalabalağın saatlik değeridir. Bunların oranı ise kalkınmış ülkelerde yüzde 10’un çok altındadır.
Önüyle arkasıyla, ülkemizde ortalama ya da buna yakın bir değer olan asgari ücret artık uzun yıllar ülkemizin bir cenderesi olarak kalacaktır. Büyük yapısal kırılmanın bir sonucu olan bu durumun işgücü piyasasında da yarattığı kırılmanın etkilerini de açıkça görüyoruz.
İŞSİZLİK VE İSTİHDAM
Çalışanların ortalama ücretinin asgariye yakınsadığı bir ülkede işgücü verilerini yorumlamak yanıltıcı olur. Genel ya da manşet işsizlik oranının anlamı tamamen değişir. Böyle ülkelerde ekonomistler geniş kapsamlı işgücü verilerini irdeler ve ekonominin geleceğini ona göre yorumlar.
Ülkemiz için bu durumu kısaca analiz edelim.
Tüm ekonomik türbülans ve onun uzun zamandan bu yana hayatımızda olmasına rağmen manşet işsizlik oranının sürekli azalma eğiliminde olduğunu görüyoruz. Öyle ki:
- İstihdam azalırken işsizlik oranının da azaldığını,
- Son sekiz yıldaki cılız (ve çoğu zamanda yanlış sunulan) sanayi ve genel ekonomik büyüme oranlarına rağmen istihdam edilenlerin sayısının cetvelle çizilen bir trend verdiğini,
- Bazı aylarda istihdamın, doğal gelişimine rağmen yüzde 1’den fazla arttığını,
- Sanayi üretimi sıfır seviyesi etrafında büyürken/küçülürken işsizliğin azalmasını hayretle izliyoruz.
Ekonomistlerin önem verdiği diğer bir işsizlik oranı olan atıl işgücü (daha doğru bir ifadeyle geniş tanımlı işsizlik) oranıdır. Bu oran ekonominin işgücü kapasitesinin yanında çalışılan toplam saati kapsadığından, emeğin katma değere yaptığı ya da yapamadığı katkıyı da en doğru verendir.
İşte bu işsizlik oranı yüzde 30’lar civarına demir atmıştır. Diğer bir anlamıyla “ekonomik işsizlik” ülkemizde yüzde 30’a doğru yol almaktadır. Çalışma yeteneğine/ kapasitesine sahip bireylerin işsizliğini veren bu istatistik temel iki anlamıyla önemlidir:
- Manşet işsizlik oranı azalırken genel işsizlik oranının arşa çıkması asgari ücretin genel ücrete daha hızlı yakınsayacak ve
- Yüzde 30’lara varan genel işsizlik oranının ekonomideki sorunları çok daha uzun süre devam ettireceği açıktır.
