Yazarlar Günün Köşe Yazıları Spor Konuk Yaşam Tüm Yazarlar
Gergedanlaşsak mı,Gergedanlaşmasak mı?
Sevgili,\n
\nEugene İonesco’nun özellikle Nazizmden esinlenerek yazdığı “Gergedan” oyununu, kaleme alındığından ve Düsseldorf’ta ilk kez sahnelendiğinden birkaç ay sonra, 1960 yılı yaz başında Devlet Tiyatrosu’nun İstanbul turnesinde izledim.\n
\nAradan çeyrek yüzyıl geçecek, bu kez, İstanbul’da da yerleşik sahne sahibi olan Devlet Tiyatrosu aynı oyunu bir daha sergileyecekti. Ama bu kez ilk oynanışında, genç bir aktör olarak Beranger’yi canlandıran aziz dostum Kerim Afşar, artık yönetmen koltuğunda olacaktı.\n
\nOyun 20. yüzyılın en önemli yapıtlarından biridir. Çünkü, yalnız Nazizme veya fazişmin herhangi bir versiyonuna değil, totalitarizmin her türüne uygun düşer. Ve yapıtlarını Fransız dilinde vermiş, ömrünün çok büyük bölümünü Paris’te geçirmiş olan Romanyalı yazar, ustası olduğu absürdün diliyle anlatır, bu çok abes ve de fevkalade reel insanlık macerasını.\n
\nOyunun konusu kısaca şöyledir: Bir Fransız kasabasında, piyesin kahramanları kahvede otururken, sokaktan, birden bir gergedan geçiverir. Yadırgarlar, sonra onu bir başkası, ertesi gün de diğerleri izlerler. Önceleri ihtimal veremez insanlar, bunun gerçek olmadığını düşünürler.\n
\nAma gerçekte olmaktadır bütün bunlar ve herkesin, önceden yavaşça sonra da “yetmez ama evet” hızıyla gergedanlaştığı bir süreç başlar.\n
\n***\n
\nİnsanlar alışmaya başlarlar: “Biri buraya gelirken, yanlarından geçmiştir. Üzerlerine varmazsanız size bir şey yapmıyorlardır, zararsızdırlar.” \n
\nSüreç gelişir, artık aslolan insan değil, gergedan olmaktır.\n
\n“Muhalif!” Botard bile “çağa ayak uydurmak gerek, çoğunluk haklıdır” der ve demokratik biçimde saf değiştirmiştir.\n
\nÖyle bir an gelir ki, gergedanlaşmayanın vay haline!\n
\nHerkes, ama herkes akıma ayak uydurur, oyunun kahramanı Beranger’nin sevgilisi Daisy bile.\n
\nVe oyun gergedanlaşma sürecinin herkesi kapsadığı, gergedanların her yanı kapladığı bir anda, tek insan olarak kalan Beranger’nin, şu haykırışı ile son bulur:\n
\n- İnsanım ben, insan! Tek bile kalsam, direneceğim, vay direnen insanın haline!\n
\nSon yıllarda Sevgili, aklıma sık sık absürd tiyatronun büyük ustası İonesco’nun bu ünlü başyapıtı geliyor. Bu yüzden, İstanbul Tiyatro Şenliği bünyesinde cuma akşamı, Muhsin Ertuğrul Sahnesi’nde, “Gergedan”ın yazıldığı dilde sahneleneceğini öğrenince, “Gergedanlaşma sürecini tamamlamakta olan bir diyarda bir daha böyle bir imkân bulabilir miyim, belli mi olur?” diye düşünüp fırsatı değerlendirdim.\n
\n***\n
\nBurada cuma geceki olağanüstü performansa değinmeden, asıl üzerinde durmak istediğim husus, gergedanlaşmayan Beranger’nin durumu.\n
\nHerkesin heyecanla hevesle gergedanlaşıp sürüye katıldığı bir ortamda Beranger, gergedanlaşamadığından mı, yoksa insan kalma azminden mi değişmemektedir?\n
\nHerkes gergedanlaşırken insan kalmak çağdışılık değil midir?\n
\nHerkesin gergedanlaştığı bir ortamda, insan kalma kahramanlık olsa bile bu kahramanlık sahibine mutsuzluktan başka ne sağlayacaktır?\n
\n“Mutsuz bir Sokrat, mutlu şapşallara evladır” görüşü ne denli doğrudur?\n
\nHerkes gergedanlaşınca, insanlığı kim değerlendirecektir ki?\n
\nHerkes gergedanlaştığına göre, insan kalmak, herkese karşı tek olmak, gerçeğin tek temsilcisi olduğunu düşünmek, kendini Tanrı saymakla eşanlamlı olmuyor mu? \n
\nBir de başka türlü düşünelim:\n
\nİnsanlık çağdışılık, gergedanlık çağdaşlık olursa, çağdaşlık mı çağdışılık mı iyidir?\n
\nDoğru ve iyi, ne taraftadır, gergedanın yanında mı insanın yanında mı?\n
\nKısacası, Beranger bir kahraman mıdır, yoksa bir biçare mi?\n
\nGerçekten ne yapsak acaba, gergedanlaşsak mı, gergedanlaşmasak mı?\n
\nAl sana başka bir “to be, or not to be?” daha.
\n\nYazarın Son Yazıları Tüm Yazıları
Günün Köşe Yazıları
Video Haberler
- Cumhuriyet Vakfı Başkanı Alev Coşkun konuşma
- Özgür Özel'den 'atama' çıkışı
- Özgür Özel kutlama programında
- CHP'li vekilden Soma için flaş çağrı...
- Mine Esen'den anlamlı konuşma...
- Serra Menekay yazdı, Aysim Dolgun Ildız besteledi
- İşte Cumhuriyet'in tarihi
- Ankara Emek ve Demokrasi Güçleri eylem yaptı
- Cumhuriyet 100 yaşında! İyi ki Cumhuriyet var
- Şişli'de Hıdırellez coşkuyla kutlandı
En Çok Okunan Haberler
- 'Radikal adımlar atılmazsa...'
- Ece Üner'in 'Taha Hüseyin Karagöz' eleştirisi gündemde
- 'Ana hedef Recep Tayyip Erdoğan'
- 7 banka artık tek ATM'den hizmet verecek
- 2025'te dolar TL ne kadar olacak?
- Müdürün odasını bastı
- Emsal olacak bir karar: Kiracıya 55 günde jet tahliye!
- Erdoğan'dan 'operasyon' sonrası dikkat çeken açıklama
- Gök gürültülü sağanak yağış etkili olacak!
- Fenerbahçe'den İsmail Kartal kararı!