‘Tom ve Jerry’ çocuk yaştakilere farklı türlerin kıran kırana rekabetinin bile merhametsiz olmaması gerektiğini belleten efsanevi çizgi dizi. Her yaşta izlemeden edemediğim bu hınzır dizinin Nazileri temsil eden Tom’u, Sovyetler’i temsil eden Jerry’nin mağlup etmesini işleyen bölümü hele destansıdır! İzlememiş olanlara tavsiye ederim.
Tom and Jerry uluslararası politika için de esin kaynağı. Bu kez İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney’in dilinde...
Dünya, Trump yönetiminin İran ile BM onaylı nükleer anlaşmadan ülkeyi tek taraflı çekmesinin sonuçlarını kestirmeye çalışırken, Hamaney ABD’yi ‘Tom’a, İran’ı ‘Jerry’ye benzetti. Trump’ın yeni Dışişleri Bakanı Mike Pompeo’nun Tahran’da rejim değişikliği hedefini açıkça ilan ettiği bir ortamda, Hamaney, “Devrimden bu yana kurdukları tüm komploların amacı rejimi devirmekti ancak Tom ve Jerry hikâyesinin meşhur kedisi gibi başarısız oldular” dedi.
***
Hakkını teslim etmeli, yerine oturan bir ironi. Trump yönetimi siyasi/mali hegemonyasını militarist kaslarını gittikçe sıkarak yitirmeme yolunda ‘Tom’a benziyor.
Pompeo, bu hafta “Tarihteki en güçlü baskı ve yaptırımlarla İran’ı ezeceğiz” buyurdu. Sadece nükleer programın durdurulması değil, İran’ın kendisini savunacak balistik füze teknolojisi olmamasından tutun da Ortadoğu’da nüfuzunu sıfırlama ile önde gelen İranlılara suikastlar tehdidi eşliğinde aleni ‘savaş’ retoriğini kullandı. İranlıları ‘liderliğinizden kurtulmazsanız gününüzü görürsünüz’ diye tehdit etti. Batılı müttefikleri ihmal etmedi, Avrupalıları açıkça anıp, “Onlar için mali ve ekonomik zorluk olduğunu biliyoruz ama İran’la yasaklı işler yapanlara hesap soracağız” dedi.
***
Tahran’ın yanıtı haliyle sert. Fakat Hamaney’in ‘Tom ve Jerry’ atfının ötesinde odağı AB. İran lideri, ABD’nin ihlal ettiği, İran’ın ise uyduğu nükleer anlaşmaya Avrupalıların sahip çıkmalarını istemekle kalmadı. İran’la ticari anlaşmaları sürdürmeleri ve petrol alımını koruyacak garantilerin verilmesinin yanında, her ülkenin kendini savunma hakkından hareketle balistik füze programına karışamayacaklarını duyurdu. Pazarlık yok. “Avrupalılarla sorunumuz yok” dese de “En hassas konularda İngiltere, Fransa ve Almanya hep ABD’nin sözünü dinlemiştir” sözleri güvensizliğinin tezahürü.
***
Haksız değil. Ama Trump yönetimi kaslarını sıktıkça, olası yumruk ve tekmelerin dağıtacağı masa Avrupa’yı ürkütüyor.
Avrupalı şirketlerin İran’a yaptırımlardan kayıpları büyük olacakken, AB Konseyi Başkanı Donald Tusk’ın “Böyle dost varken, düşmana ne hacet” çıkışı işaret fişeğiydi. AB’nin belirleyici ülkesi Almanya. Ve Şansölye Merkel, “Diğer seçenekler daha az istikrarlı olacağı için İran anlaşmasına uymayı sürdüreceklerini” tekrarladı. Bu kez Çin Başbakanı Li Keqiang ile görüştüğü Pekin’de. Tesadüf, Trump yönetiminin Korelerin barışı için ABD’nin katalizör olamayacağını bilenler için beklenecek şekilde Kuzey Kore ile liderler zirvesini ertelediği saatlerde.
***
ABD Avrupa için diplomasi masası kurabilecek ülke değil artık. Bu koşullarda Merkel’in Çin ziyareti de dört sene sonra geçen cuma Soçi’de Rusya lideri Putin’le görüşmesi de mühim. Putin’le Ukrayna uzlaşmazlığını ‘kenara bırakıp’ konuştular. Almanya, İran dışında ABD’nin açıkça yaptırım tehdidi savunduğu Kuzey Akım-2’den vazgeçecek gibi durmuyor.
Merkel’in artık Atlantik’in ötesinde Obama’sı yok. Üç vakte kadar olmayacak. Bunun yerine ithal otomobilleri ‘ulusal güvenlik tehdidi’ sayan Trump var. Soçi’de ise kendisini ‘çiçeklerle karşılayan’ Putin. Her şeye muktedir olmayan ama çatışma çıkarmak yerine bulunduğu yerlerde askeri gücünü dengeli kullanıp diplomasi masası kuran bir Rusya. Minsk, Astana, Soçi, Cenevre...
Trump’ın azil belasını neocon’larla uzlaşarak savuşturduğu üç senesi ve ABD’nin gerileyen gücüne karşılık ‘bela çıkarma’ potansiyeli düşünülürse, Şansölye ve Alman sermayesinin tutumu Avrasya jeopolitiğinde kritik olacak.
Tom ve Jerry’de bir de kemiği ötesinde kimseden hazzetmezken daha çok Jerry’yi kollayan ‘buldog Spike’ vardı. Benim de aklıma o düştü.
