“Uzak ve küçük bir hatıraya dayanarak çok bilinenin yanında az bilineni anlatayım. Anadolu’da, Milli Mücadele henüz emekleme devrindedir.
Yunus Nadi, İstanbul’da Yeni Gün’ü çıkarıyor, ben de bu gazetede gece sekreteriyim. Vazifem, son telgrafları toplayarak sahifeyi yaptıktan sonra, sansür dolayısile yahut dava uğrunda, gazeteye koymayı doğru bulmadığım haberleri bir rapor halinde bir araya toplamaktır.
Yunus Nadi, her gece muntazam idareye gelecek, raporu okuyacak, durumu münakaşa edecek, en nihayet masasının üzerine bir yumruk indirerek, bahsi iki kelimeyle bağlayacaktır.
- Düşmanı kovacağız!
Vaziyetin kötüleştiği yeis verici günler olmuş, fakat bu cümlesi asla değişmemiştir. Bir zaman geldi ki İstanbul fiilen de işgal edildi ve idare basılarak gazete süzgeçten geçirildi.
Yunus Nadi’yi bulamadılar.
BORÇ PARAYLA ANADOLU’YA GEÇİŞ
Neredeydi bilir misiniz? İşgal orduları polisinin esas karakollarından birine birkaç yüz metre mesafede, karanlık bir gazinonun köşesinde bir bardak biranın önünde. Bunu emin bir dostu vasıtası ile bana uçurduğu haberden anlıyordum. Bu haberle bana verilen vazife şudur: Asmaaltında zeytinyağı ticaretiyle meşgul Ali Ekrem isminde bir adaşımı bularak ondan 50 lira alıp kendisine götürmek... Filhakika Yunus Nadi’nin parası yoktur ve kararlaştırdığı Anadolu seyahati masraflarının temelini bu 50 lira teşkil edecektir.
50 lirayı alıyorum. Bira kadehinin önünde bekleyen Nadi’ye götürüyorum. Konuşuyoruz.
Kovacağız dedi, kovdular
Sual şudur: - Ne yapacağız?
Onun değişmeyen son cümlesi de budur: - Düşmanı kovacağız!
Yeni Gün İstanbul’da kapandı. Ankara’da (Anadolu’da Yeni Gün) çıktı. Derken Cumhuriyet doğdu ve aradan yıllar geçti. Pek iyi hatırlıyorum. Yunus Nadi, bana aylarca tekrarladığı cümleyi unutmamıştı. İlk karşılaştığımız zaman cümleyi değiştirerek gene söyledi.
- Düşmanı kovduk!
Bu satırlarla belirtmek istediğim hakikati kelimeleştireyim:
Yunus Nadi, yurdun mutlaka kurtulacağı imanını, zifiri karanlık içinde, madde bulamadığı zaman, kalbinin ışığından alan adamdı. Abalıoğlu ailesinin kaybı, yurdun kaybıdır.”*
ULUSAL KAHRAMAN
Gazetemiz Cumhuriyet’in kurucusu Yunus Nadi Abalıoğlu’nun yakın dostu ve çalışanı Ali Ekrem Uşaklıgil, yukarıda okuduğunuz bir inanç dersi niteliğindeki anısını, onun toprağa verildiği 1945’te paylaşmıştı.
Yunus Nadi, Osmanlı’nın sonuncu yüzyılında yetişmiş büyük entelektüellerden biri ve hukuk öğrencisiyken gazeteciliğe başladığı günden öteye İkinci Abdülhamit rejimiyle mücadeleye giren muhaliftir. 1901’de 3 yıl hapis ve sürgünle cezalandırılan bir aydınlık savaşçısı; ümmetçiliğe karşı milletçiliği savunan ulusal kahramandır.
ŞARK CEPHESİNDE YENİ BİR ŞEY YOK
Yunus Nadi’nin Milli Mücadele’nin yurtta ve dünyada sözcüsü olan Anadolu’da Yeni Gün’deki başyazılarından biri, benim çok sevdiğim “Hayır” sözüyle başlar ve 7 Aralık 1922 tarihini taşır:
“Hayır, Avrupalı efendiler.
Riya ve entrika siyaseti artık nihayet bulmuş, şarkta kendi adına Yeni Türkiye diyen yeni bir millet yükselmiştir.
Siz imparatorluktan bahsetmek istiyorsunuz. Bize o lazım değil.
Siz hilafetten dem vuruyorsunuz. Biz onun ne olduğunu ve nasıl olacağını bittabi sizden çok iyi biliyoruz.
Siz şarkta tamamıyla asri yeni bir Türk milleti takarrür etmiş (yerleşmiş) olduğunu ve binaenaleyh sizinle tamamıyla müsavi (eşit) hukuka malik yeni bir Türkiye yükseldiğini kabul ediyor musunuz, etmiyor musunuz?
İşte mesele buradadır ve bütün inatlarınıza rağmen nihayet bunu kabul etmeye muztarsınız (zorunlusunuz)!”
CUMHURİYETTEN CUMHURİYET’E
Cumhuriyet rejimi ve devrimlerinin yılmaz savunucusu, zaten kazanımlarında da büyük payı olan Yunus Nadi, basında Cumhuriyete bir kale gerektiğinde; Atatürk’ün isim babası olduğu Cumhuriyet gazetesini çıkardı. Atatürk ilkelerinin nöbetçisi bu gazetenin ilk sayısı, 7 Mayıs 1924 tarihini taşıyor. Milli Mücadele gazetesi Yeni Gün’ün adı, Cumhuriyet gazetesinin yayımcı haber ajansı olarak yaşatılıyor.
Yunus Nadi, bir Fethiyeli. 1879’da Seydiler köyünde doğdu. Çocukluğunu ve sürgün yıllarını Fethiye’de geçirdi. Oğlu Nadir Nadi de Fethiye doğumlu.
CUMHURİYET FETHİYE’DE DOĞDU
Fethiye’nin CHP’li belediyesi bugün Cumhuriyet gazetesinin 100. yılını; saat 14’te açılışı yapılacak Yunus Nadi Anıt Parkı ile saat 15.30’da Fethiye Kültür Merkezi’nde düzenlenen “Cumhuriyet Fethiye’de Doğdu” paneliyle kutluyor, onurlandırıyor.
Fethiye’nin çalışkan ve başarılı belediye başkanı Alim Karaca ile kültür ekibine; organizasyona emeği geçen Fethiyeli yazar Dr. Ceyhun İrgil’e gönülden teşekkürlerimizi sunarız.
Üst düzey yöneticilerimizle orada olacağız. Fethiyeli Cumhuriyetçileri de yanımızda görmek isteriz.
* Cumhuriyet Yolunda Yunus Nadi, Derleyen: Sami Karaören, Çağdaş Yayınları, 1985.
